Sztandarowe postanowienia ustawy
Myślą przewodnią, wyrażoną w przepisie art. 1 ustawy, jest ochrona prawa do życia. Zgodnie z podanym uregulowaniem prawo do życia podlega ochronie, w tym również w fazie prenatalnej, w granicach określonych w ustawie.
Ustawa zawiera szereg postanowień normujących klasę zachowań organów administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, o czym poniżej.
Według art. 2 ust. 1 ustawy organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych są obowiązane do zapewnienia kobietom w ciąży opieki medycznej, socjalnej i prawnej w szczególności poprzez:
1) opiekę prenatalną nad płodem oraz opiekę medyczną nad kobietą w ciąży;
2) pomoc materialną i opiekę nad kobietami w ciąży, mającymi trudne warunki materialne;
3) dostęp do szczegółowych informacji na temat uprawnień, zasiłków i świadczeń przysługujących kobietom w ciąży, matkom, ojcom oraz ich dzieciom;
4) dostęp do informacji dotyczących instytucji i organizacji pomagających w rozwiązywaniu problemów psychologicznych i społecznych, a także zajmujących się sprawami przysposobienia.
Ponadto organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych są zobowiązane zapewnić obywatelom swobodny dostęp do metod i środków służących świadomej prokreacji (por. art. 2 ust 2 ustawy).
Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych są zobowiązane zapewnić swobodny dostęp do informacji i badań prenatalnych szczególnie wtedy, gdy istnieje podwyższone ryzyko bądź podejrzenie wystąpienia wady genetycznej lub rozwojowej płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu płodu (por. art. 2 ust 2a ustawy).
Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego obowiązane są również współdziałać i udzielać pomocy Kościołowi katolickiemu, innym kościołom i związkom wyznaniowym oraz organizacjom społecznym, które organizują opiekę nad kobietami w ciąży. Wskazane podmioty winny także organizować rodziny zastępcze lub udzielać pomocy w przysposabianiu dzieci (por. art. 3 ust 1 ustawy).
Warunki dopuszczalności przerwania ciąży
Zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza w przypadku gdy:
1) ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej;
2) badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu;
3) zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.
Zgoda kobiety
Kwestia ta uregulowana została w ramach art. 4a ust 4 ustawy. Do przerwania ciąży obligatoryjna jest pisemna zgoda kobiety. W przypadku małoletniej lub kobiety ubezwłasnowolnionej całkowicie wymagana jest pisemna zgoda przedstawiciela ustawowego.
W przypadku kobiety, która została ubezwłasnowolniona całkowicie, wymagana jest także pisemna zgoda tej osoby, chyba że na wyrażenie zgody nie pozwala stan jej zdrowia psychicznego. Pisemna zgoda wymagana jest także w przypadku, gdy ma dojść do przerwania ciąży małoletniej w wieku powyżej 13 lat.
Dokonanie przerwania ciąży w przypadku małoletniej poniżej 13. roku życia wymaga zgody sądu opiekuńczego. Małoletnia ma prawo wówczas wyrazić własną opinię. W razie braku zgody przedstawiciela ustawowego do przerwania ciąży wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego.
Uprawniony do dokonania przerwania ciąży
W sytuacji, gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, a także wtedy gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, przerwania ciąży dokonuje lekarz w szpitalu (por. art. 4a ust. 3 ustawy).
Czas przerwania ciąży
W przypadku gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, przerwanie ciąży jest dopuszczalne do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej. Gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego, przerwanie ciąży jest dopuszczalne, jeżeli od początku ciąży nie upłynęło więcej niż 12 tygodni (por. art. 4a ust 2 ustawy).
Stwierdzenie przesłanek przerwania ciąży
O tym, czy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, jak również o tym, czy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, stwierdza inny lekarz niż dokonujący przerwania ciąży, chyba że ciąża zagraża bezpośrednio życiu kobiety. Okoliczność uzasadnionego podejrzenia, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego, musi być stwierdzona przez prokuratora (por. art. 4a ust 5 ustawy).
Nieodpłatność
Osobom objętym ubezpieczeniem społecznym i osobom uprawnionym na podstawie odrębnych przepisów do bezpłatnej opieki leczniczej przysługuje prawo do bezpłatnego przerwania ciąży w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej (por. art. 4b ustawy).
Obowiązek zachowania tajemnicy
Osoby, które wykonują wynikające z omawianej ustawy czynności, są obowiązane do zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym powzięły wiadomość w związku z wykonywaniem tych czynności, stosownie do odrębnych przepisów (por. art. 4c ust. 1 ustawy).
Podstawa prawna:
Art. 1, 2 ust. 1, 2 ust. 2, 2 ust. 2a, 3 ust 1, 4a ust. 1, 4a ust 2, 4a ust. 3, 4a ust. 4, 4a ust 5, 4b, 4c ust. 1 Ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. z 1993 r., nr 17, poz. 78 ze zm.).
