Sens projektu
Omawiany projekt ustawy dotyczy zapewnienia dzieciom i młodzieży dostępu do wiedzy o świadomym rodzicielstwie, zdrowiu i seksualności człowieka. Zakłada on ponadto zapewnienie dostępności nowoczesnych metod i środków zapobiegania ciąży, jak również stworzenie możliwości legalnego i bezpiecznego przerywania ciąży. Projekt ma oprócz tego zapewnić kobiecie w ciąży pełną opiekę zdrowotną i materialną (zob. www.sejm.gov.pl).
Zakres zastosowania ustawy
Art. 1 projektowanego aktu reguluje sprawy związane z prawem do informacji, edukacji, poradnictwa i środków umożliwiających podejmowanie decyzji w zakresie świadomego rodzicielstwa.
Założeniem ustawy ma być przysługujące każdemu człowiekowi prawo do samostanowienia w dziedzinie rozrodczości w warunkach umożliwiających świadome decydowanie o rodzicielstwie oraz prawo do informacji, edukacji, poradnictwa i środków umożliwiających korzystanie z prawa do świadomego rodzicielstwa (por. art. 3 projektu).
Obowiązki państwa
Artykuł 5 ust. 1 projektu nakłada szereg obowiązków tak na organy administracji rzędowej, jak i samorządowej. Zgodnie z tym uregulowaniem organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego zapewniają kobiecie w ciąży:
1) opiekę zdrowotną w okresie ciąży na zasadach określonych w odrębnych przepisach;
2) pomoc materialną w okresie ciąży, porodu lub połogu na zasadach określonych w odrębnych przepisach;
3) dostęp do szczegółowych informacji na temat przysługujących jej uprawnień, zasiłków i świadczeń oraz do informacji dotyczących instytucji i organizacji pomagających w rozwiązywaniu problemów psychologicznych i społecznych, a także zajmujących się sprawami przysposobienia.
Projekt stanowi ukłon w kierunku najmłodszych matek. Zgodnie z jego art. 5 ust. 2 na wniosek uczennicy w ciąży szkoła ma obowiązek udzielić jej urlopu oraz innej pomocy niezbędnej do ukończenia przez nią edukacji, w miarę możliwości nie powodując opóźnień w zaliczaniu przedmiotów. Jeżeli ciąża, poród lub połóg uniemożliwiają zaliczenie w terminie egzaminów ważnych dla ciągłości nauki, szkoła zobowiązana jest do wyznaczenia dodatkowego, dogodnego dla uczennicy terminu egzaminu w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy.
Wiedza o seksualności człowieka
Celem projektu jest także wprowadzenie do programów nauczania szkolnego przedmiotu o nazwie „wiedza o seksualności człowieka” w wymiarze nie mniej niż jedna godzina lekcyjna tygodniowo. Treści programowe przedmiotu miałyby obejmować między innymi informacje na temat seksualności człowieka, ochrony przed przemocą seksualną, metod i środków zapobiegania ciąży, sposobów zabezpieczania się przed chorobami przenoszonymi drogą płciową (w tym HIV/AIDS) oraz kształtowania wolnych od przemocy, partnerskich relacji w związkach i równości płci w społeczeństwie (por. art. 6 ust. 1 i 3).
Refundacja środków zapobiegania ciąży
W ramach art. 7 ust. 2 projekt zakłada również refundację środków zapobiegania ciąży na zasadach określonych w przepisach Ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz.U. z 2011 r., nr 122, poz. 696).
Przerwanie ciąży
Niezwykle interesującą regulacją w ramach projektu jest art. 8. Według owego uregulowania kobieta w ciąży ma prawo do przerwania ciąży podczas pierwszych dwunastu tygodni jej trwania (ust. 1). Dopiero po upływie dwunastego tygodnia ciąż, jej przerwanie jest obwarowane warunkami. Zgodnie z art. 8 ust 2 projektu kobieta ma prawo do przerwania ciąży po upływie 12 tygodni jej trwania w przypadku, gdy:
1) ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej;
2) występuje duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu;
3) ciąża jest następstwem czynu zabronionego.
Powyższe przesłanki są już znane polskiemu ustawodawstwu, gdyż warunki przerywania ciąży reguluje ustawa odrębna. Ważną zmianą jest jednak wprowadzenie w zasadzie bezwarunkowej możliwości przerwania ciąży do dwunastego tygodnia jej trwania. Jest to zupełne novum ustawodawstwa krajowego.
Projekt stanowi także, że w przypadkach gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia matki lub gdy występuje prawdopodobieństwo uszkodzenia płodu albo ciąża jest następstwem czynu zabronionego, ostateczną decyzję o kontynuowaniu albo przerwaniu ciąży podejmuje kobieta po otrzymaniu informacji medycznej (por. art. 8 ust. 5 projektu).
Z uzasadnienia
W myśl uzasadnienia projekt Ustawy o świadomym rodzicielstwie został opracowany w oparciu o zgłaszane od wielu lat postulaty organizacji pozarządowych działających na rzecz praw kobiet. Ma on na celu zapewnienie zgodności ustawodawstwa z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Prawa reprodukcyjne, rozumiane jako ochrona zdrowia reprodukcyjnego oraz ochrona samostanowienia w sprawach prokreacji, należą do kanonu podstawowych praw człowieka. Choć chroni je Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej poprzez nakaz poszanowania prawa do godności (art. 30 Konstytucji), zagwarantowanie każdemu ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego oraz decydowania o swoim życiu osobistym (art. 47 Konstytucji), prawo do ochrony zdrowia (art. 68 Konstytucji) oraz ochrony macierzyństwa i rodzicielstwa (art. 18 Konstytucji), to zdaniem wnioskodawców projektu konstytucyjne gwarancje w sferze praw reprodukcyjnych są niedostatecznie zapewnione przez ustawodawstwo. Projektowana regulacja prawna ma zmienić omawiany stan rzeczy (por. Uzasadnienie projektu ustawy o świadomym rodzicielstwie, www.sejm.gov.pl).
Etap realizacji
Projekt był już przedmiotem opinii Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu, Biura Legislacyjnego Kancelarii Sejmu oraz organizacji samorządowych. Aktualnie czynione są dalsze konsultacje.
Podstawa prawna:
Art. 18, 30, 47, 68 Ustawy z dnia 2 kwietnia 1997 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483
