Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, warunek zamieszkiwania na terytorium RP względem obywateli polskich ubiegających się o prawo do renty socjalnej, stanowi przejaw wystarczającej integracji z państwem i społeczeństwem polskim. Obarczanie osób, będących obywatelami Polski zamieszkujących na terytorium RP dodatkowym obowiązkiem faktycznego na nim przebywania jest nadmierne i nieproporcjonalne ze względu na zasadę solidaryzmu społecznego, której czyni zadość w stopniu wystarczającym warunek zamieszkiwania na terytorium RP.
Trybunał podkreślił, iż sytuacja prawna grupy osób pobierających rentę socjalną jest podobna do sytuacji prawnej grupy osób, które pobierają rentę z tytułu niezdolności do pracy w myśl przepisów ustawy o rentach i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zasadniczą cechą wspólną obu tych grup jest to, że są to osoby niezdolne do pracy i nabywające z tego tytułu prawo do świadczenia rentowego, ustalanego przez organ rentowy z uwzględnieniem wspólnych dla obu tych grup zasad stwierdzania niezdolności do pracy.
Zakwestionowany przepis, w zakresie w jakim ustanawia przesłankę przebywania na terytorium RP, jako warunek nabycia i zachowania prawa do renty socjalnej, stanowi w ocenie Trybunału niedozwolone kryterium różnicujące w obrębie wyróżnionej wyżej klasy obywateli polskich niezdolnych do pracy, uprawnionych do świadczeń rentowych. Konieczność zamieszkiwania na terytorium RP nie dotyczy bowiem obywateli polskich ubiegających się o rentę z tytułu niezdolności do pracy.
W związku z powyższym, Trybunał Konstytucyjny orzekł wówczas , że art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej w zakresie, w jakim uzależnia przyznanie i realizację prawa do renty socjalnej od wymogu przebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 67 ust. 1 konstytucji.
Z kolei przyjęte przez rząd przepisy przewidują, że prawo do renty socjalnej przysługiwać będzie, nie tylko osobom posiadającym obywatelstwo polskie i zamieszkującym w Polsce, ale także:
- cudzoziemcom mieszkającym w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt stały, na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej oraz na pobyt czasowy. Prawo do renty będzie przysługiwać także osobom posiadającym status uchodźcy lub ochrony uzupełniającej,
- cudzoziemcom posiadającym kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”,
- obywatelom państw członkowskich UE, państw EFTA, stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin zamieszkującym w Polsce.
Zaprojektowane przepisy stanowią o tym, że obywatele polscy oraz powyżej wymienione osoby będą mogli otrzymywać rentę socjalną mimo czasowego przebywania poza granicami Polski.
Jednakże prawo do renty socjalnej będzie podlegać zawieszeniu w razie osiągania przychodów za granicą. Regulacje w tym względzie są identyczne, jak w przypadku przychodów osiąganych przez rencistów socjalnych w Polsce. Przyjęto, że:
- w przypadku przychodów uzyskiwanych w państwie członkowskim UE lub państwie EOG i Szwajcarii przy rozliczaniu emerytury lub renty będzie przyjmowany przychód faktycznie osiągnięty, udokumentowany zaświadczeniem pracodawcy lub innego podmiotu. Osoby, które wykonują w ww. państwach działalność inną niż zatrudnienie w ramach stosunku pracy, a podlegającą obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w Polsce, będą przedstawić oświadczenie o wysokości podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, od której opłacają składkę,
- przy rozliczaniu emerytury lub renty osób, które posiadają przychody uzyskiwane za granicą w państwie, z którym Polska nie zawarła umowy międzynarodowej dotyczącej ubezpieczeń społecznych, przyjmować się będzie:
– przychód osiągany z tytułu zatrudnienia zadeklarowany przez świadczeniobiorcę w wysokości nie niższej niż najniższe wynagrodzenie w Polsce;
– przychód z prowadzenia działalności pozarolniczej, nie niższy niż 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia w Polsce.
Ponadto, w projekcie dodano przepis dotyczący przeliczania przychodu osiągniętego za granicą. Przy ustalaniu równowartości w złotych polskich kwoty przychodu wyrażonej w obcej walucie będzie stosowany średni kurs złotego do waluty, ogłoszony przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego miesiąca, w którym przychód został osiągnięty.
Dodatkowo, wprowadzone zostały także zmiany do ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Mianowicie przewidziano, że w sytuacji, gdy dojdzie do zawieszenia renty socjalnej z powodu przychodów przekraczających określone progi, prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego wygasa po upływie 90 dni od dnia ustania ubezpieczenia zdrowotnego w Funduszu.
