Samozatrudnienie to nic innego jak praca na własny rachunek, własne ryzyko i wykonywana we własnym imieniu. Jest to alternatywa dla standardowego etatu, z którym wiąże się praca dla innej osoby i na jej zysk. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że samozatrudnienie jest rozumiane także jako pozarolnicza działalność gospodarcza – taką definicję proponuje polski ustrojodawca w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ilekroć jest w niej mowa o działalności gospodarczej albo pozarolniczej działalności gospodarczej – oznacza to działalność zarobkową:
- wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,
- polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
- polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych
- prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9 ustawy o PIT.
Pamiętajmy jednak, że zgodnie z art. 5b w/w aktu prawnego za pozarolniczą działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
- odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności;
- są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności;
- wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Samozatrudniony nie musi jednak wykonywać swojej działalności wyłącznie jednoosobowo. Ustawodawca pozwala bowiem, aby zatrudniał inne osoby i to w różnych formach prawnych – np. umowa o pracę, umowa o dzieło, umowa zlecenie, umowa współpracy z innymi samozatrudnionymi. Dowolność w tym zakresie jest naprawdę szeroka. Podkreślenia wymaga jednak fakt, iż odpowiedzialność samozatrudnionego za źle wykonaną usługę czy sprzedanie wadliwego towaru spoczywa wyłącznie na nim. Nie ma zatem możliwości rozszerzenia takiej odpowiedzialności na inne osoby trzecie, nawet jeśli są one zatrudniane przez przedsiębiorcę i osobiście wykonywały zlecone czynności. W grę wchodzić może jedynie odpowiedzialność regresowa samozatrudnionego wobec osoby, która realizowała jego zlecenie. Samozatrudniony nie będzie mógł jednak zwolnić się od odpowiedzialności względem swojego klienta.
Prowadzenie własnej działalności gospodarczej oznacza nie tylko obowiązek prawidłowej rejestracji podejmowanej działalności – bez tego nie możemy prowadzić żadnego przedsiębiorstwa, ale także późniejsze samodzielne przestrzeganie przepisów w zakresie składek ZUS, płacenia i naliczania podatków, uzyskiwania odpowiednich pozwoleń i zezwoleń –np. koncesji na sprzedaż wyrobów alkoholowych. Powyższe obowiązki wiążą się oczywiście z kwestią terminowości i pełnej rzetelności – samozatrudniony musi zatem pamiętać, aby w odpowiednim czasie dopełnić wszystkich ciążących na nim względem różnych organów państwowych formalności, i to nie tylko tych natury finansowej.
Niewątpliwym plusem prowadzenia własnej działalności gospodarczej jest niezależność i duża swoboda. W porównaniu z pracą na etacie są to niezwykle ważne atuty. Z drugiej jednak strony samozatrudnienie niesie ze sobą większą odpowiedzialność zarówno względem wymagających klientów, jak i organów władzy państwowej. Osoby zatrudnione na etacie nie muszą także angażować się bezpośrednio w sprawy księgowe, dla wielu także jest to decydujący czynnik. Wahając się przy wyborze samozatrudnienia lub etatu w firmie, warto na spokojnie przeanalizować wszystkie plusy i minusy każdej decyzji. Ułatwieniem może okazać się sporządzenie projektu bilansu planowanej działalności – pozwoli to nam na wstępne określenie kosztów i zobowiązań publicznoprawnych, a także wysokości planowanych dochodów.
