Wykroczeniem jest zawinione popełnienie czynu społecznie szkodliwego zabronionego przez ustawę pod groźbą kary. Wykroczenie można popełnić zarówno umyślnie (gdy sprawca ma zamiar popełnienia czynu zabronionego), jak i nieumyślnie (gdy sprawca nie ma zamiaru popełnienia wykroczenia, ale popełnia je, bezpodstawnie przypuszczając, że jego popełnienia uniknie, oraz wówczas gdy sprawca możliwości popełnienia czynu zabronionego nie przewiduje, choć powinien i mógł ją przewidzieć), chyba że ustawa przewiduje odpowiedzialność tylko za wykroczenie umyślne.
Pamiętaj!!! Pracodawca będący jednostką organizacyjną nie odpowiada karnie. Odpowiedzialność karną ponoszą tylko osoby fizyczne winne naruszenia określonych obowiązków, osoby kierujące pracownikami, osoby upoważnione do działania w określonym zakresie w imieniu pracodawcy (np. kadrowa, księgowa, osoba odpowiedzialna za stan bezpieczeństwa i higieny pracy) oraz inni pracownicy zatrudnieni przez pracodawcę nie wypełniający należycie swych obowiązków i powodujący w związku z tym naruszenie praw innych pracowników.
Katalog wykroczeń przeciwko prawom pracownika
Katalog wykroczeń przeciwko prawom pracownika zawarty został m.in. w art. 281-283 Kodeksu Pracy oraz w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych oraz ustawie o społecznej inspekcji pracy. Do wykroczeń przeciwko prawom pracownika należą m.in.:
- zawieranie umów cywilnoprawnych w warunkach, w których zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu Pracy powinna być zawarta umowa o pracę,
- niepotwierdzanie na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę,
- wypowiadanie lub rozwiązywanie z pracownikiem stosunku pracy bez wypowiedzenia, naruszające w sposób rażący przepisy prawa pracy,
- stosowanie wobec pracowników innych kar niż przewidziane w przepisach prawa pracy o odpowiedzialności porządkowej pracowników,
- naruszanie przepisów o czasie pracy lub przepisów o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i zatrudnianiu młodocianych,
- nieprowadzenie dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników,
- pozostawianie dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników w warunkach grożących uszkodzeniem lub zniszczeniem,
- niewypłacanie w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika,
- bezpodstawne obniżanie wysokości wynagrodzenia lub świadczenia albo dokonywanie bezpodstawnych potrąceń,
- nieudzielanie przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniżanie wymiaru tego urlopu,
- niewydawanie pracownikowi świadectwa pracy,
- niewykonywanie podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu pracy lub ugody zawartej przed komisją pojednawczą lub sądem pracy,
- nieprzestrzeganie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
- wyposażenie stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności,
- dostarczanie pracownikowi środków ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności,
- niewykonanie w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu organu Państwowej Inspekcji Pracy,
- utrudnianie działalności organu Państwowej Inspekcji Pracy, w szczególności uniemożliwianie prowadzenia wizytacji zakładu pracy lub nieudzielanie informacji niezbędnych do wykonywania jej zadań,
- dopuszczanie do wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko, które nie ukończyło 16. roku życia, bez zezwolenia właściwego inspektora pracy.
Postępowanie w sprawach o wykroczenia
Orzekanie w sprawach o wykroczenia następuje na podstawie kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął 1 rok. Jeżeli jednak w tym okresie wszczęto postępowanie, karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od popełnienia czynu. W razie uchylenia prawomocnego rozstrzygnięcia, przedawnienie biegnie od daty uchylenia rozstrzygnięcia.
Kara grzywny na podstawie mandatu
Inspektor pracy może nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego także po przeprowadzeniu czynności wyjaśniających, jeżeli uzna, że kara ta będzie wystarczająca. W postępowaniu mandatowym, w sprawach, w których oskarżycielem publicznym jest organ Państwowej Inspekcji Pracy można nałożyć grzywnę w wysokości do
2 000 zł. Jeżeli ukarany co najmniej dwukrotnie za wykroczenie przeciwko prawom pracownika określone w Kodeksie Pracy popełnia w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania takie wykroczenie, organ Państwowej Inspekcji Pracy może nałożyć grzywnę w wysokości do 5 000 zł. Nadzór nad postępowaniem mandatowym w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika pełni Główny Inspektor Pracy.
Prawomocny mandat podlega uchyleniu przez sąd, jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie. Uchylenie następuje na wniosek ukaranego złożony w terminie 7 dni od daty uprawomocnienia się mandatu lub z urzędu. Uprawnionym do uchylenia prawomocnego mandatu karnego jest sąd właściwy do rozpoznania sprawy, na którego obszarze działania grzywna została nałożona. Uchylając mandat karny nakazuje się podmiotowi, na rachunek którego pobrano grzywnę, zwrot uiszczonej kwoty.
Wniosek o ukaranie
W sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika określone w Kodeksie Pracy, a także w sprawach o inne wykroczenia związane z wykonywaniem pracy zarobkowej, oskarżycielem publicznym jest inspektor pracy. W sytuacji, gdy inspektor pracy uzna, że pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu popełniła wykroczenie, może złożyć wniosek o ich ukaranie do sądu rejonowego. Sąd może wówczas wymierzyć grzywnę w wysokości od 1 000 zł do 30 000 zł. Wymierzając grzywnę sąd bierze się pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste i rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.
Podstawa prawna:
1. Ustawa z dnia z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (Dz. U. Nr 24, poz. 141);
2. Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r. nr 70, poz. 335 z późn. zm.);
3. Ustawa z dnia 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. z 2001 r. nr 124, poz. 1362 z późn. zm.);
4. Ustawa z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz.U. nr 35, poz. 163 z późn. zm.);
5. Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.);
6. Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.);
7. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz.U. nr 12, poz. 114 z późn. zm.);
8. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 z późn. zm.);
9. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. nr 106, poz. 1148 z późn. zm.);
