Zatrzymanie obywatelskie

Kwestia zatrzymania sprawcy wykroczenia uregulowana jest w art. 45. § 1 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Zgodnie z tym przepisem, Policja ma prawo zatrzymać osobę ujętą na gorącym uczynku popełnienia wykroczenia lub bezpośrednio potem, jeżeli:

1. zachodzą podstawy do zastosowania wobec niej postępowania przyspieszonego,

2. nie można ustalić jej tożsamości.

Art. 45 § 2 kpwow przewiduje, że art. 243 Kodeksu postępowania karnego stosuje się odpowiednio. Należy przy tym pamiętać, że art. 1 § 2 kpwow daje możliwość stosowania w postępowaniu w sprawach o wykroczenia przepisów Kodeksu postępowania karnego, jedynie, gdy kodeks postępowania w sprawach o wykroczeniach tak stanowi.

Ujęcie osoby sprowadza się do pozbawienia osoby wolności fizycznej poprzez uniemożliwienie jej swobodnego poruszania się. Ujęcie osoby, chociaż nie zostało nazwane zatrzymaniem, jest takim właśnie środkiem przymusu. Ujęcie może polegać nie tylko na schwytaniu i doprowadzeniu do Policji, ale również, w razie potrzeby, na zamknięciu sprawcy w pomieszczeniu i wezwaniu Policji (W. Grzeszyk Przesłanki zatrzymania procesowego, Prokuratura i Prawo z 1998 roku nr 2, s. 135). Ujęcie sprawcy na gorącym uczynku pozwala mówić, że mamy do czynienia niemalże z pewnością popełnienia (dokonania lub zaniechania) przestępstwa, chociaż karalne jest także usiłowanie, a jeżeli ustawa tak stanowi, to także przygotowanie. Nie ma znaczenia rodzaj i wysokość kary grożącej za przestępstwo. Tak samo możemy powiedzieć, gdy sprawca popełnia wykroczenie. Trzeba jednak pamiętać, że kodeks wykroczeń nie przewiduje kary za przygotowanie, natomiast przewiduje ją za usiłowanie, jeżeli ustawa tak stanowi.
Ujęcie na gorącym uczynku nie wymaga chyba doprecyzowania. Bezpośredni pościg natomiast polega nie tylko na pogoni za sprawcą, z którym mamy kontakt wzrokowy, ale np. na bezpośrednim działaniu po zauważeniu świeżych śladów przestępstwa - usłyszeniu brzęku rozbijanej szyby itp. Działanie ukierunkowane jest na ustalenie, gdzie sprawca się ukrył bądź w którym kierunku się oddala, a następnie jego schwytanie tuż po zaistnieniu czynu. Dopuszczenie się przestępstwa lub wykroczenia przez sprawcę jest tylko spełnieniem części warunków dopuszczających ujęcie. Legalne ujęcie osoby możliwe jest wówczas, gdy spełniony zostanie przynajmniej jeden z dalszych warunków, które są następujące:

• obawa ukrycia się takiej osoby - O obawie ukrycia się może wskazywać zachowanie sprawcy, np. próba ucieczki, brak stałego miejsca pobytu (włóczęgostwo)

• nie można ustalić jej tożsamości - Niemożliwość ustalenia tożsamości osoby ujętej może być powodowana brakiem dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość. Wątpliwości może budzić autentyczność dokumentów. Jeżeli wątpliwości są uzasadnione, pozwalają przyjmować, że nie można było ustalić tożsamości osoby. Jeżeli osoba ujęta jest znana temu, który ją ujął, a nie zachodzi obawa jej ukrywania się, doprowadzenie jej np. do komisariatu będzie bezprawne.

W przypadku wykroczenia zatrzymanie jest możliwe gdy zachodzi wobec sprawcy podstawy do zastosowania wobec niej postępowania przyspieszonego określonego w kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia.

Ujęcie osoby jest ostatecznością, godzi bowiem w podstawowe wolności człowieka ustawowo chronione, dlatego wymagane jest, by bez zbędnej zwłoki osobę taką oddać w ręce Policji. Zawsze mamy jednak do czynienia z oceną konkretnego zachowania na tle obowiązującego stanu prawnego. W przypadku bezprawnego pozbawienia wolności człowieka, w rachubę może wchodzić kwestia odpowiedzialności za przestępstwo pozbawienia wolności z art. 189 par. 1 k.k.

www.SerwisPrawa.pl