Należy podkreślić, że zgodnie z uzyskanymi informacjami do końca 2005 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka rozpoznał 51 skarg Polski na zbyt długie stosowanie tymczasowego aresztowania. W aż 39 przypadkach Trybunał przyznał rację skarżącym, co oznacza, że średnio w trzech sprawach na cztery Trybunał uznał zasadność wniesionych skarg. Stosowanie tymczasowego aresztowania następuje w szeregu wątpliwych przypadków i sytuacji, w których stosowanie tego środka zapobiegawczego jest niecelowe. Można ostatnio zaobserwować powrót starej praktyki stosowania tymczasowego aresztowania w celu wymuszenia zeznań lub uzyskania samooskarżenia. W konsekwencji tego przepisy kodeksu postępowania karnego regulującego instytucję tymczasowego aresztowania powinny zostać doprecyzowane i uzupełnione o pewne gwarancje praw osób podejrzanych.
Biorąc pod uwagę postulaty Sądu Najwyższego autorzy projektu zrezygnowali z propozycji zmiany właściwości sądów w zakresie orzekania w przedmiocie tymczasowego aresztowania. Pierwsza propozycja zmiany dotyczy art. 244 § 2 kodeksu postępowania karnego. Obowiązkowe pouczenie osoby zatrzymanej o możliwości skorzystania z pomocy adwokata jest potrzebną zmianą z uwagi na fakt, iż zatrzymany niejednokrotnie nie ma wystarczającej wiedzy na temat tego, jakie prawa mu przysługują – a w szczególności o prawie do reprezentowania go już na tym etapie postępowania przez pełnomocnika, który czuwa nad właściwym przebiegiem wszelkich czynności związanych z jego przesłuchaniem. Zaproponowana zmiana pozwoli na osiągnięcie lepszej pozycji osoby zatrzymanej w stosunku do organu prowadzącego przesłuchanie.
Zmiana w art. 249 kodeksu postępowania karnego polega na wprowadzeniu obligatoryjnego powiadomienia obrońcy o terminie przesłuchania oskarżonego oraz na pominięciu przeszkody w zawiadomieniu obrońcy o czynności przesłuchania oskarżonego przed zastosowaniem środka zapobiegawczego, polegającej na niebezpieczeństwie utrudnienia przeprowadzenia tej czynności w przypadku udziału w niej obrońcy. Oczywistą konsekwencją ustanowienia obrońcy przez oskarżonego powinno być jego zawiadomienie o terminie przesłuchania zawsze wtedy, gdy oskarżony sobie tego życzy. Stąd też pozwalający organowi procesowemu na szeroką interpretację wzgląd na utrudnienie przeprowadzenia czynności przesłuchania oskarżonego nie będzie już przeszkodą w dopuszczeniu obrońcy do udziału w tej czynności.
W art. 1 pkt 3 projektu zaproponowano zmianę art. 252 kodeks postępowania karnego, która polega na wprowadzeniu obowiązku rozpoznania przez sąd zażalenia na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania niezwłocznie nie później jednak niż w terminie 7 dni. Taka konstrukcja przepisu ma zapobiec przedłużaniu postępowania w sprawie rozpoznania przez sąd zażalenia na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania. Kolejny punkt tego artykułu – 4 – wprowadza zmianę polegającą na wprowadzeniu możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie w przedmiocie wniosku oskarżonego o uchylenie bądź zmianę postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania w przypadku, gdy wniosek został złożony po upływie, co najmniej 2 miesięcy od dnia od dnia wydania postanowienia w przedmiocie wniosku, który dotyczy tego samego oskarżenia. Zaostrzenie ograniczenia w zaskarżeniu postanowienia w omawianym przedmiocie tymczasowego aresztowania wiąże się z upływem terminu liczonego od dnia wydania postanowienia zostało wprowadzone w 2003 r. Wprowadzenie w 2003 r. 3-miesięcznego zamiast 2-miesięcznego okresu uzasadnione było jedynie koniecznością nieprzedłużania postępowania i nie było podyktowane żadnymi innymi przesłankami. Ponadto w projekcie zaproponowano dookreślenie przesłanek zastosowania tymczasowego aresztowania.
Obecny przepis art. 261 kodeksu postępowania karnego nakłada na sąd obowiązek poinformowania pracodawcy o zastosowaniu tymczasowego aresztowania w stosunku do pracownika. Nie określa jednak żadnych obowiązków informacyjnych sądu w sytuacji, gdy tymczasowe aresztowanie zostaje zastosowane wobec przedsiębiorcy. Dlatego też istotne jest jak najszybsze umożliwienie firmom, których szefowie lub właściciele zostali aresztowania powrotu do normalnego, efektywnego funkcjonowania. Poinformowanie osób zarządzających przedsiębiorstwami o zastosowaniu wobec prowadzących je przedsiębiorców, na ich wniosek, tymczasowego aresztowania umożliwi zorganizowanie zarządzania takimi firmami w nowej sytuacji. W szczególności dotyczy to określenia osób mających kierować bieżącą działalnością przedsiębiorstw i udzielenia im odpowiednich pełnomocnictw. Wprowadzenie tej zmiany umożliwi istotne skrócenie tego okresu, co w rezultacie zmniejszy ewentualne straty poniesione w związku z nieobecnością osoby prowadzącej dane przedsiębiorstwo.
