Karcenie nieletnich jako czyn wypełniający znamiona przestępstw
W literaturze prawa karnego podkreślono, że wychowawcze karcenie nieletnich może wypełniać ustawowe znamiona takich przestępstw jak m.in. znieważenie, naruszenie nietykalności cielesnej czy pozbawienie wolności (szerzej: A. Marek, Prawo karne, C. H. BECK, wyd. 8, Warszawa 2007, s. 177, gdzie wskazano także, iż omawiane karcenie nieletnich może wypełniać znamiona zmuszania do znoszenia; o przestępstwie tym mowa w art. 191 k.k.).
Podstawowy typ przestępstwa znieważenia opisuje art. 216 § 1 k.k. Zgodnie z tym przepisem ten, kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Kolejne przestępstwo opisuje Kodeks karny w ramach przepisu art. 217.
Według przepisu art. 217 § 1 k.k. ten, kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Jeżeli naruszenie nietykalności wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności, sąd może odstąpić od wymierzenia kary (por. art. 217 § 2 k.k.).
Przestępstwo pozbawienia wolności Kodeks karny opisuje w ramach przepisu art. 189. Zgodnie z tym uregulowaniem ten, kto pozbawia człowieka wolności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Jeżeli pozbawienie wolności trwało dłużej niż 7 dni, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (art. 189 § 2 k.k.).
Jeżeli zaś pozbawienie wolności łączyło się ze szczególnym udręczeniem, sprawca podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 (por. art. 189 § 3 k.k.).
Przesłanki legalności wychowawczego karcenia nieletnich
Podstaw legalności karcenia nieletnich w celu wychowawczym należy szukać wśród przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W myśl art. 95 k.r.o. władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka z poszanowaniem jego godności i praw. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia.
W literaturze istnieje pogląd, zgodnie z którym czynności polegających na karceniu nieletnich może dokonywać osoba, która posiada wychowawcze uprawnienia rodzica lub opiekuna. Należy pamiętać, że zachowane muszą być przy tym warunki, których naruszenie powoduje, że czyn staje się przestępstwem. Do warunków tych zaliczyć należy, po pierwsze, wychowawczy cel karcenia; po drugie, proporcjonalność użytych środków do wagi przewinienia nieletniego oraz po trzecie – miarkowanie użytych środków. Jeżeli chodzi o trzeci warunek, ważne jest to, aby użyte środki nie zagrażały psychicznemu i fizycznemu rozwojowi karconej osoby ani też nie wyrządzały szkód fizycznych czy duchowych karconej osobie (por. A. Marek, Prawo karne, C. H. BECK, wyd. 8, Warszawa 2007, s. 177).
Podstawa prawna
Art. 189, art. 216 § 1, art. 217 § 1, art. 217 § 2 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r., nr 88, poz. 553 ze zm.).
Art. 95 Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jednolity: Dz.U. z 2012 r., poz. 788 ze zm.).
Literatura
A. Marek, Prawo karne, C. H. BECK, wyd. 8, Warszawa 2007.
