Spis treści
Przyczynienie poszkodowanego do powstania lub zwiększenia rozmiaru szkody
W swoich decyzjach ubezpieczyciele powołują się na art. 362 kodeksu cywilnego – zmniejszając tym samym kwotę przyznanego odszkodowania lub zadośćuczynienia. Przepis ten stanowi, że jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody jest to każde zachowanie poszkodowanego, które pozostaje w normalnym związku przyczynowym ze szkodą, za którą ponosi odpowiedzialność inna osoba. Należy jednak pamiętać o tym, że o przyczynieniu się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia rozmiaru szkody można mówić tylko i wyłącznie w przypadku, gdy dane zachowanie poszkodowanego pozostaje w normalnym związku przyczynowym ze szkodą, a nie w jakimkolwiek innym powiązaniu przyczynowym.
Co należy wziąć pod uwagę obniżając odszkodowanie na podstawie stopnia przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia rozmiaru szkody?
Do okoliczności, o których mowa w przepisie z art. 362 k.c., zaliczają się między innymi:
- wina lub nieprawidłowość zachowania poszkodowanego,
- porównanie stopnia winy obu stron,
- rozmiar doznanej krzywdy i ewentualne szczególne okoliczności danego przypadku, a więc zarówno czynniki subiektywne, jak i obiektywne.
Samo przyczynienie ma charakter obiektywny, a elementy subiektywne mają znaczenie dopiero na etapie "miarkowania" odszkodowania. Natomiast porównanie stopnia winy stron, jak również sytuacja, w której tylko sprawcy można winę przypisać, mają niewątpliwie istotne znaczenie przy określaniu ewentualnego "odpowiedniego" zmniejszenia obowiązku odszkodowawczego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 24 lipca 2014 r. sygn. akt I ACa 467/14).
Na czym może polegać przyczynienie się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia rozmiaru szkody?
Do typowych sytuacji, w wyniku wystąpienia których ubezpieczyciel pomniejszy odszkodowanie należy zaliczyć:
- brak zapiętych pasów bezpieczeństwa,
- podróżowanie z kierowcą nieposiadającym prawa jazdy,
- podróżowanie z nietrzeźwym kierowcą,
- wtargnięcie nietrzeźwego pieszego pod samochód,
- przechodzenie przez jezdnię w niedozwolonym miejscu.
O ile ubezpieczyciel może obniżyć kwotę przyznanego zadośćuczynienia w przypadku, gdy poszkodowany przyczynił się do powstania szkody?
Biorąc pod uwagę orzecznictwo sądów, trudno jest w sposób jednoznaczny wskazać na określenie procentowego stopnia przyczynienia się poszkodowanego w każdym z powyżej wymienionych przypadków. Ustalenie stopnia przyczynienia się, czyli określenie czy poszkodowany przyczynił się do zaistnienia szkody np. w 20%, czy w 70% – jest w dużym stopniu uzależnione od okoliczności faktycznych każdej sprawy. Dla przykładu można podać, że w jednej sprawie sąd ustalił stopień przyczynienia się poszkodowanego, który jechał bez zapiętych pasów bezpieczeństwa na 50% (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 30 października 2012 r., sygn. akt I ACa 239/12), podczas gdy również w przypadku niezapięcia pasów bezpieczeństwa przez poszkodowanego – inny sąd ustalił stopień przyczynienia na 20% (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15 listopada 2012 r., sygn. akt I ACa 1080/11).
Podstawa prawna:
art. 362 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93)
