Kto może być wykonawcą testamentu
Kodeks cywilny (dalej zwany k.c.) w art. 986 § 1 ustanawia zasadę, zgodnie z którą spadkodawca może w testamencie powołać jego wykonawcę lub wykonawców, których zadaniem jest sprawowanie zarządu spadkiem, jego zorganizowaną częścią lub oznaczonym składnikiem. Warunkiem, jaki musi spełniać osoba mająca stać się wykonawcą testamentu, jest wymóg pełnej zdolności do czynności prawnych, którą wykonawca zobligowany jest posiadać w chwili otwarcia spadku.
Pełną zdolność do czynności prawnych ma osoba fizyczna od chwili uzyskania pełnoletności. W myśl przepisów Kodeksu cywilnego pełnoletnim jest ten, kto ukończył 18 lat, oraz małoletni, który zawarł związek małżeński. Kodeks rodzinny i opiekuńczy dopuszcza natomiast zawarcie małżeństwa za zgodą sądu opiekuńczego przez kobietę, która ukończyła lat 16. Wówczas z chwilą zawarcia małżeństwa kobieta ta staje się w świetle prawa pełnoletnia, a więc może ona także stać się wykonawcą testamentu.
Zdolności do czynności prawnych nie posiadają osoby, które nie ukończyły trzynastu lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie, a więc takie, które ukończyły trzynaście lat, ale wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, a w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie są w stanie kierować swym postępowaniem.
Jak wynika z unormowań Kodeksu cywilnego, spadkodawca może rozrządzeniem testamentowym powołać jednego albo więcej wykonawców swojego testamentu. Tym samym rodzi się pytanie, kto owym wykonawcą może być. Nie budzi wątpliwości, że spadkodawca ma pełną swobodę w wyborze wykonawcy testamentu, którym może być jeden ze współspadkobierców, zapisobierca, dalszy zapisobierca, członek dalszej rodziny, jak też osoba obca. Wydaje się, że nie ma także przeszkód, ażeby wykonawcą testamentu była osoba prawna, np. fundacja, gdyż ona także może posiadać pełną zdolność do czynności prawnych (por. A. Kidyba, Komentarz do art. 986 k.c., (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, Spadki, Wolters Kluwer 2012).
W jaki sposób można powołać wykonawcę testamentu
Wykonawcę testamentu można powołać tylko w drodze rozrządzenia zawartego przez spadkodawcę w testamencie. Należy nadto podkreślić, że powołanie wykonawcy nie może stanowić jedynego oświadczenia testamentowego, chyba że istnieją inne, równoległe testamenty, w których zawarto wolę spadkodawcy co do rozrządzenia jego majątkiem na wypadek śmierci. Możliwe jest natomiast powołanie wykonawcy testamentu z zastrzeżeniem warunku lub terminu, jak również można powołać jego zastępcę (por. A. Kidyba, Komentarz do art. 986 k.c., (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, Spadki, Wolters Kluwer 2012).
Spadkodawca może też powołać wykonawcę testamentu do sprawowania zarządu przedmiotem zapisu windykacyjnego, który trwa do chwili objęcia go we władanie przez osobę, na której rzecz uczyniono zapis windykacyjny.
Uprawnienia wykonawcy testamentu
Podstawowym zadaniem wykonawcy testamentu jest zabezpieczenie prawidłowego wykonania woli spadkodawcy, wyrażonej w testamencie lub testamentach (A. Kidyba, Komentarz do art. 986 k.c., (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, Spadki, Wolters Kluwer 2012).
Spadkodawca może sam w testamencie wskazać zakres czynności, do których uprawniony jest jego wykonawca. Jeżeli tego nie uczyni, zastosowanie znajdą odpowiednie przepisy Kodeksu cywilnego, mówiące, że wykonawca testamentu powinien:
1. zarządzać majątkiem spadkowym,
2. spłacić długi spadkowe, a w szczególności wykonać zapisy zwykłe i polecenia,
3. wydać spadkobiercom majątek spadkowy zgodnie z wolą spadkodawcy i z ustawą; wykonawca testamentu powinien to uczynić po wykonaniu czynności opisanych w pkt. 1 i 2, a w każdym razie niezwłocznie po dokonaniu działu spadku.
Wykonawca testamentu może także pozywać i być pozywany w sprawach wynikających z zarządu spadkiem, jego zorganizowaną częścią lub oznaczonym składnikiem. Może również pozywać w sprawach o prawa należące do spadku i być pozwany w sprawach o długi spadkowe.
Kolejnym z ustawowych obowiązków wykonawcy testamentu jest wydanie osobie, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, przedmiotu tego zapisu.
Odmowa bycia wykonawcą testamentu
Sam fakt, że konkretna osoba została powołana przez spadkodawcę jako wykonawca testamentu, nie oznacza, że musi ona funkcję tę pełnić. Art. 987 k.c. przyznaje takiej osobie tzw. prawo odmowy. Zgodnie z treścią wyżej wskazanego przepisu, jeżeli osoba powołana jako wykonawca testamentu nie chce tego obowiązku przyjąć, powinna złożyć odpowiednie oświadczenie przed sądem.
Podstawa prawna
Art.10, art. 11, art. 12, art. 13, art. 986, art. 986 (1), art. 987, art. 988 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny.
Art. 10 § 1 Ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Literatura:
Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, Spadki, red. A. Kidyba, Wolters Kluwer 2012
