Przyczyny uznania za niegodnego
Ustawodawca, wyraźnie określił trzy przyczyny uznania za niegodnego. Zgodnie z art. 928. § 1 kodeksu cywilnego, spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
Na gruncie obowiązującego prawa, niemożliwym jest żądanie uznania niegodności z innych, nawet uzasadnionych powodów. Ważne jest również, że przyczyna uznania za niegodnego, musi obciążać danego spadkobiercę. Jak stwierdzić niegodność spadkobiercy?
Uznanie za niegodnego nie następuje z urzędu. Niegodność dziedziczenia orzekana jest w trybie procesowym. W tym przypadku mają zastosowanie przepisu kodeksu postępowania cywilnego. Uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes. Z żądaniem takim można wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku (od śmierci spadkodawcy). Do wyłączenia z dziedziczenia niegodnego spadkobiercy dochodzi dopiero z chwilą uprawomocnienia się konstytutywnego orzeczenia sądu. Wówczas spadkobierca zostaje wyłączony od dziedziczenia, zarówno ustawowego, jak i testamentowego, tak jakby nie dożył chwili otwarcia spadku. W miejsce niegodnego spadkobiercy wstępują inne osoby, przy dziedziczeniu ustawowym będą to spadkobiercy lub też może mieć zastosowanie podstawienie czy przyrost przy dziedziczeniu testamentowym.
Przebaczenie
Spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył. Przepisy nie określiły szczególnej formy, dlatego przebaczenie może nastąpić w dowolny sposób (np. spadkodawca może w testamencie umieścić zapis, że przebacza spadkobiercy określone zachowanie, które stanowi podstawę uznania niegodności). Jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.
