Nie powinien budzić wątpliwości fakt, że rozliczenia majątkowe pomiędzy osobami pozostającymi w związkach pozamałżeńskich są jednak dopuszczalne, a osoby te mogą się domagać ochrony w zakresie stosunków majątkowych powstałych w trakcie istnienia takiego związku. Rozliczenie majątkowe po ustaniu faktycznego związku osobisto-majątkowego następuje na podstawie przepisów kodeksu cywilnego odpowiednich do treści stosunków ukształtowanych w danym związku.
Mianowicie przy majątkowym rozliczeniu konkubinatu w rachubę wchodzą przepisy prawa cywilnego związane ze współwłasnością w częściach ułamkowych wraz z jej zniesieniem, o spółce cywilnej oraz o bezpodstawnym wzbogaceniu. Nie ma bowiem podstaw do wypracowania i wyboru jednej mającej wyłączne uniwersalne zastosowanie instytucji do wszelkiego rodzaju rozliczeń między konkubentami. Różnorodność i złożoność stosunków majątkowych związanych ze stosunkami pracy, wspólnym prowadzeniem gospodarstwa domowego, gospodarstwa rolnego, zakładu rzemieślniczego, czy handlowego, czy czynienie – jednostronne czy wspólne – nakładów na nieruchomość jednego z nich, bądź osoby trzeciej, wskazuje, że wybór właściwej podstawy prawnej jest zawsze uwarunkowany konkretnym stanem faktycznym.
Przykładowo można wskazać, że co do roszczeń z tytułu nabytych wspólnie nieruchomości i rzeczy ruchomych, jak również z tytułu nakładów dokonanych na te przedmioty, należy stosować przepisy o zniesieniu współwłasności, natomiast co do roszczeń z tytułu nakładów dokonanych przez jednego z konkubentów na wchodzące w skład wspólnego gospodarstwa przedmioty majątkowe należące do drugiej z tych osób, zastosowanie znaleźć powinny przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.
Ze względu na konstytucyjną zasadę ochrony małżeństwa oraz brak podstaw do uznania braku regulacji prawnej związków pozamałżeńskich za lukę w prawie, niedopuszczalne jest stosowanie unormowań z zakresu prawa małżeńskiego (w tym wspólności majątkowej i podziału dorobku), nawet w drodze analogii, do innych niż małżeństwo stosunków cechujących się istnieniem więzi osobisto-majątkowych.
Źródło:
1. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2007 r., IV CSK 301/07.
2. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1986 r., III CZP 79/85.
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2000 r. IV CKN 32/00.
