Przy tym zgodnie z ust. 2 powołanego artykułu dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd , w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty albo czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego, uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.
Jako reprezentatywne można w tym miejscu przywołać także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2006 r., III SPP 154/05, wedle którego wzrost liczby spraw określonej kategorii, który powoduje niemożność ich rozpoznania w rozsądnym terminie w konkretnym sądzie, nie usprawiedliwia władz państwowych, jeżeli nie ma charakteru nagłego, nieprzewidywalnego i przejściowego, a nie zostały podjęte przedsięwzięcia (legislacyjne, organizacyjne, finansowe), które pozwoliłyby na rozpoznanie spraw bez nieuzasadnionej zwłoki. Przy ocenie, czy wystąpiła przewlekłość postępowania możliwe jest uwzględnienie, że toczyły się lub toczą inne sprawy sądowe pozostające w związku ze sprawą, w której wniesiono skargę. Przyznanie odpowiedniej sumy pieniężnej na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843) stanowi sankcję dla państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości oraz rekompensatę dla skarżącego za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania; przyznanie tej sumy pieniężnej następuje bez zasądzenia odsetek w wysokości proporcjonalnej do wielkości zwłoki, jej przyczyn oraz dotkliwości dla skarżącego. Postanowienie rozstrzygające skargę na przewlekłość postępowania może zawierać orzeczenie o rozliczeniu między skarżącym a Skarbem Państwa kosztów postępowania wywołanych wniesieniem skargi.
Powyższemu stanowisku przychylił się także Sąd Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu z dnia 22 marca 2007 r. , II S 1/07, stwierdzając że przewlekłość postępowania zachodzi, gdy jest ono długotrwałe, prowadzone rozwlekle i trwa ponad konieczność wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych niezbędnych do końcowego rozstrzygnięcia, będących w związku przyczynowym z działaniem lub bezczynnością sądu.
Jednocześnie Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w postanowieniu z dnia 26 listopada 2004 r., GPP 1/04, zauważył iż w świetle przepisów art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843) ocena zarzutu przekroczenia przez sąd rozsądnego terminu rozpoznania sprawy (przewlekłość postępowania) powinna uwzględniać przeciętny czas oczekiwania na rozpatrzenie sprawy w prawidłowo funkcjonującym sądzie.
Godzi się w tym miejscu zauważyć, że ocena terminowości i prawidłowości postępowania obejmować powinna m.in. takie okoliczności, jak: wadliwa organizacja posiedzeń, przerwy zarządzane między terminami posiedzeń, powoływanie biegłych przedstawiających opinię dotyczącą tej samej problematyki, zasadność prowadzenia uzupełniającego postępowania dowodowego, terminowość działania biegłych. Przewlekłość dotyczyć może także podejmowania rozstrzygnięć, przekazywania akt sprawy, wyznaczania terminów rozpraw oraz sporządzania i doręczania uzasadnień. Zatem prawidłowość prowadzonego postępowania to nie tylko poprawność podejmowanych czynności, ale także sprawność ich dokonywania.
Wymaga zaakcentowania, że żądanie zasądzenia na rzecz skarżących sumy pieniężnej tytułem rekompensaty za naruszenie prawa skarżących do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki uzasadnione jest treścią art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki -mianowicie uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa, a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika – od komornika, sumę pieniężną w wysokości od 2.000 złotych do 20.000 złotych. Dochodzona kwota powinna być proporcjonalna do powstałej krzywdy moralnej spowodowanej przewlekłością postępowania sądowego.
Reasumując, podkreślić w tym miejscu należy, że zgodnie z naczelną zasadą postępowania cywilnego, wyrażoną w art. 6 § 1 K.p.c. sąd powinien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu, jeżeli jest to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy.
Trafnie wskazuje się w literaturze, że szybkość i efektywność postępowania dotyczy całości postępowania, w związku z tym zarówno przygotowania rozprawy, jej przebiegu i rozstrzygnięcia, jak również postępowania incydentalnego. Prawo do rozpatrzenia sprawy sądowej bez nieuzasadnionej zwłoki należy do podstawowych praw zagwarantowanych w przepisach Konstytucji RP (art. 45 ust. 1). Ponadto sprawne rozpoznanie sprawy przed sądem nakazuje art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
