Realizacja mediacji może być podjęta w dwóch trybach. Pierwszy jest niezależny od sądowego postępowania i zostawia inicjatywę stronom. Zawarta ugoda podlega zatwierdzeniu przez sąd. Drugi tryb zapoczątkowany jest decyzją sądu podjętą w toku postępowania. Mediacja nie zostanie wszczęta bez zgody strony, strona może sprzeciwić się również decyzji sądu o skierowaniu do mediacji i wówczas nie zostanie ona przeprowadzona. Sąd kieruje strony do mediacji fakultatywnie i z urzędu.
Podstawą prowadzenia mediacji może być: umowa o mediację, wniosek jednej ze stron o przeprowadzenie mediacji lub skierowanie stron do mediacji przez sąd.
Wszczęcie mediacji wymaga złożenia odpowiedniego wniosku o jej przeprowadzenie. Może być prowadzona zarówno przed wszczęciem postępowania, jak i za zgodą stron w toku sprawy, gdyż jest autonomiczna w stosunku do postępowania.
Jeżeli strony zawarły umowę o mediację na piśmie (nie ma w ustawie wymogów co do formy), do wniosku dołącza się odpis tej umowy. Strony mogą dowolnie ukształtować treść takiej umowy, do istotnych elementów należą: określenie przedmiotu mediacji (mogą to być wszystkie sprawy cywilne, w której zawarcie ugody sądowej jest dopuszczalne) i wskazanie osoby mediatora lub sposobu jego wyboru.
Wniosek o przeprowadzenie mediacji powinien zawierać oznaczenie stron, dokładnie określone żądanie, przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie, podpis strony oraz wymienienie załączników.
Mediatora wybierają strony (chyba, że do mediacji kieruje sąd wtedy wybiera mediatora, którego strony mogą zmienić). Często organizacje społeczne oraz zawodowe prowadzą listy stałych mediatorów oraz tworzą ośrodki mediacyjne. Pośredniczy on pomiędzy zwaśnionymi stronami i jego pośrednictwo sprzyja zawarciu ugody. Stara się zrozumieć przyczyny sporu i stanowiska stron oraz zachowuje bezstronność. Otrzymuje wynagrodzenie, którego wysokość określana jest w umowie o mediację. Koszty te obciążają strony.
Strony decydują o tym w jaki sposób będą kontaktować się z mediatorem w celu przekazywania stronom wzajemnego stanowiska. Mogą także komunikować się między sobą bez konieczności odbywania wspólnych z mediatorem posiedzeń mediacyjnych.
Z przebiegu każdej mediacji sporządza się protokół, w którym zamieszcza się wyniki ustaleń. Jeżeli stronom udało się zawrzeć ugodę przed mediatorem, jest ona również dołączana do protokołu. Następnie składany jest on do sądu. Każda ze stron może złożyć w sądzie wniosek o zatwierdzenie ugody. W tym przedmiocie sąd niezwłocznie podejmuje niezbędne czynności, gdyż dopiero zatwierdzenie czynności daje jej pełną moc prawną. Ugoda zawarta przed sądem ma moc prawną ugody zawartej przed sądem.
Zasada dobrowolności jest podstawą instytucji mediacji. Sama skuteczność wszczęcia mediacji, jej przeprowadzenie jest uzależniona od zachowania stron oraz ich chęci i gotowości do rozwiązania sporu czy wyeliminowania przyczyn konfliktu.
Źródła:
– Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego,
– Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1-366, pod red. Henryka Doleckiego, Tadeusza Wiśniewskiego,
– Komentarz aktualizowany Kodeksu postępowania cywilnego pod red. Andrzeja Jakubeckiego,
Karolina Filipek
studentka IV roku prawa na Uniwersytecie Śląskim
