Zgodnie z treścią art. 481 KC, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może nadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych.
Z powyższego wynika zatem, że w pierwszej kolejności powinniśmy stosować odsetki wynikające z wiążącej strony umowy. W praktyce jest to powszechnie stosowane, zwłaszcza w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami. Dopiero brak jakichkolwiek uregulowań umownych w tej kwestii odsyła nas do regulacji odsetek ustawowych. Pamiętajmy, że jeżeli poszkodowany wybierze odszkodowanie pieniężne i wezwie zobowiązanego do jego zapłaty, to od źródła zobowiązania będzie zależeć, od kiedy zobowiązanie takie jest wymagalne. W przypadku szkód, które są wyrządzone czynem niedozwolonym, a więc z istoty swojej nie wynikają z zobowiązań terminowych dłużnika, odpowiedzialność odszkodowawcza powstaje z chwilą samego zdarzenia wyrządzającego szkodę. Zatem ta chwila, a w każdym razie wezwanie przez poszkodowanego osoby odpowiedzialnej do zapłaty odszkodowania w określonej wysokości stanowi o wymagalności roszczenia, o której jest mowa w art. 455 KC w wypadku zobowiązań bezterminowych. Jeżeli tak, to wymagalność roszczenia pieniężnego jest podstawą żądania odsetek za czas opóźnienia, gdy po stronie dłużnika nastąpi opóźnienie ze spełnieniem świadczenia. Wniesienie pozwu przez poszkodowanego i doręczenie jego odpisu osobie zobowiązanej sprawia, że od tej chwili zobowiązany z tytułu szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia odszkodowawczego, jeżeli go niezwłocznie nie spełni. Poszkodowany może zatem wnosić wraz z roszczeniem o zapłatę żądanej kwoty odszkodowania także należnych odsetek od dnia doręczenia zobowiązanemu odpisu pozwu, jako chwili w której dowiedział się on o roszczeniu i od której stało się ono wymagalne. Z drugiej strony terminem, od którego należą się odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia za krzywdę, może być, w zależności od okoliczności sprawy, zarówno dzień poprzedzający wyrokowanie o zadośćuczynieniu, jak i dzień tego wyrokowania.
Stawka odsetek ustawowych jest każdorazowo ustalana przez Radę Ministrów w drodze właściwego rozporządzenia. Robi to kierując się koniecznością zapewnienia dyscypliny płatniczej i sprawnego przeprowadzania rozliczeń pieniężnych, biorąc pod uwagę wysokość rynkowych stóp procentowych oraz stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego. W praktyce obliczanie odsetek ustawowych będzie łatwym zdaniem, gdy skorzystamy z pomocy łatwo dostępnych internetowych kalkulatorów odsetek.
Pamiętajmy również, że od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy.
Jednocześnie podkreślania wymaga fakt, że roszczenie o odsetki ulega przedawnieniu. Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 118 KC, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 23 lit opada 2004 r. (sygn. akt II CK 175/04), odsetki od należności wynikających z art. 554 KC, tak jak wszystkie inne odsetki za opóźnienie ulegają przedawnieniu po trzech latach, zgodnie z art. 118 KC. Należność główna przy sprzedaży przedawni się więc po dwóch latach, ale odsetki od niej – po trzech. Roszczenie o odsetki ma bowiem charakter okresowy, a z każdym dniem zwłoki w zapłacie należności głównej powstaje po stronie wierzyciela roszczenie o zapłatę odsetek za ten dzień.
