Istota zastawu na prawach
W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można więc zbywalne prawo obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z tego prawa bez względu na to, czyją własnością prawo się stało, w razie zaś dojścia do spełnienia świadczenia zastaw na wierzytelności przechodzić będzie na przedmiot świadczenia. Zastaw można ustanowić także w celu zabezpieczenia wierzytelności przyszłej lub warunkowej.
Umowa o ustanowieniu zastawu
Do ustanowienia zastawu na prawach niezbędne jest zawarcie odpowiedniej umowy. Stronami tej umowy są wierzyciel (zastawnik), dłużnik wierzytelności zabezpieczonej (zastawca), dłużnik wierzytelności obciążonej i ewentualnie zastawca, który nie jest dłużnikiem osobistym wierzyciela. Dodatkowo konieczne jest, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, przeniesienie prawa (poprzez wydanie dokumentu lub przez indos, czyli oświadczenie woli osoby zbywającej weksel o zbyciu go) na wierzyciela albo osobę trzecią, na którą strony się zgodziły. Jeżeli ustanowienie zastawu na wierzytelności nie następuje przez wydanie dokumentu ani przez indos, do ustanowienia zastawu potrzebne jest pisemne zawiadomienie dłużnika wierzytelności przez zastawcę. Co istotne, do ustanowienia zastawu na prawie stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu tego prawa. Jeżeli więc dla przeniesienia danego prawa wymagana jest np. forma aktu notarialnego, wówczas ustanowienie zastawu musi nastąpić także w formie aktu notarialnego. Należy jednak pamiętać, że umowa o ustanowienie zastawu zawsze powinna być zawarta na piśmie z datą pewną (potwierdzoną np. przez notariusza), chociażby umowa o przeniesienie danego prawa nie wymagała takiej formy.
Prawa zastawnika
W trakcie obowiązywania umowy zastawnik może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania prawa obciążonego zastawem. Może więc np. czerpać korzyści z tego prawa, czy też kontynuować procesy sądowe, które tego prawa dotyczą.
Wymagalność wierzytelności obciążonej zastawem
W przypadku, gdy wymagalność wierzytelności obciążonej zależy od wypowiedzenia przez wierzyciela, zastawca (jako wierzyciel zabezpieczonej wierzytelności) może dokonać wypowiedzenia bez zgody zastawnika. Jeżeli zaś wierzytelność zabezpieczona zastawem jest już wymagalna, zastawnik może samodzielnie wypowiedzieć wierzytelność obciążoną do wysokości wierzytelności zabezpieczonej. W sytuacji, gdy wymagalność tej wierzytelności zależy od wypowiedzenia przez dłużnika, wypowiedzenie powinno nastąpić zarówno względem zastawcy, jak i zastawnika. Jeżeli wierzytelność pieniężna zabezpieczona zastawem stała się już wymagalna, zastawnik zamiast zapłaty może żądać, aby zastawca przeniósł na niego wierzytelność obciążoną, jeżeli jest pieniężna, do wysokości wierzytelności zabezpieczonej zastawem. Zastawnik może dochodzić przypadłej mu na tej podstawie części wierzytelności z pierwszeństwem przed częścią, która przysługuje zastawcy.
Spełnienie świadczenia
W razie spełnienia świadczenia zastaw na wierzytelności przechodzi na przedmiot świadczenia. W przeciwnym razie spełnienie świadczenia powodowałoby wygaśnięcie zastawu. Do odbioru świadczenia uprawnieni są zastawca wierzytelności i zastawnik łącznie. Każdy z nich może żądać spełnienia świadczenia do rąk ich obu łącznie albo złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego. W przypadku, gdy dłużnik wierzytelności obciążonej zastawem spełnia świadczenie, zanim wierzytelność zabezpieczona stała się wymagalna, zarówno zastawca, jak i zastawnik uprawnieni są do żądania złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.
Wygaśnięcie zastawu na prawach
Zastaw na prawach wygasa w ten sam sposób, co zastaw na rzeczach ruchomych, czyli np. wskutek spłaty wierzytelności zabezpieczonej zastawem, zrzeczenia się tego prawa przez zastawnika, czy potrącenia z wierzytelnością wzajemną zastawcy. Zastaw na prawach jest również prawem zbywalnym, w związku z czym dopuszczalne jest pochodne nabycie zastawu na prawach. W tym wypadku niezbędnym warunkiem jest przelew wierzytelności zabezpieczonej zastawem.
