Wszystko, co każdy przedsiębiorca składowy powinien wiedzieć o umowie składu

Essentialia negotii

 

Postanowienia przedmiotowo istotne umowy, zwane także essentialia negotii, stanowią tę część postanowień danej umowy (sprzedaży, darowizny, zamiany, składu, przechowania lub innej umowy z zakresu prawa cywilnego), która jest obligatoryjna dla związania się przez strony danym stosunkiem prawnym. Essentialia negotii wskazuje ustawa.

 

Jak trafnie wskazano w orzecznictwie sądowym elementy przedmiotowo istotne definiują czynność prawną. Są to elementy, bez których czynność prawna danego typu nie mogłaby dojść do skutku i które ją indywidualizują. W przypadku nieustalenia tychże elementów przedmiotowo istotnych (bądź częściowego nieustalenia) czynność prawna nie zostaje dokonana (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 28 czerwca 2012 r., sygn. akt: VI ACa 169/12).
 

Przez umowę składu przedsiębiorca składowy zobowiązuje się do przechowania, za wynagrodzeniem, oznaczonych w umowie rzeczy ruchomych. Postanowieniami przedmiotowo istotnymi umowy składu są z pewnością, po pierwsze, zobowiązanie przedsiębiorcy składowego do przechowania rzeczy, po drugie zaś – zobowiązanie drugiej strony umowy (składającego) do zapłaty wynagrodzenia w zamian za przechowanie. Ważne jest także oznaczenie przechowywanych rzeczy ruchomych. Przedsiębiorca składowy jest obowiązany wydać składającemu pokwitowanie, które powinno wymieniać rodzaj, ilość, oznaczenie oraz sposób opakowania rzeczy, jak też inne istotne postanowienia umowy.

 

Odpowiedzialność za szkodę

 

Przedsiębiorca składowy odpowiada za szkodę wynikłą z utraty, ubytku lub uszkodzenia rzeczy w czasie od przyjęcia jej na skład do wydania osobie uprawnionej do odbioru, chyba że udowodni, że nie mógł zapobiec szkodzie, mimo dołożenia należytej staranności. Przedsiębiorca składowy jest obowiązany dokonywać odpowiednich czynności konserwacyjnych. Przeciwne postanowienie umowy jest nieważne. Oznacza to, że strony umowy składu nie mogą inaczej umówić się na okoliczność obowiązku dokonywania czynności konserwacyjnych przez przedsiębiorcę składowego. Skoro prawodawca zakazał dokonywania zmian w zakresie tego obowiązku, to należy przyjąć również (zakładając konsekwentność jego ocen), iż nie ma możliwości także zupełnego wyłączenia tego obowiązku. Zgodnie z ustawą odszkodowanie nie może przewyższać zwykłej wartości rzeczy, chyba że szkoda wynika z winy umyślnej albo rażącego niedbalstwa przedsiębiorcy składowego.

 

Obowiązek ubezpieczenia rzeczy

 

Przedsiębiorca składowy jest obowiązany do ubezpieczenia rzeczy jedynie wtedy, gdy otrzymał takie zlecenie. Punktem wyjścia jest więc brak takiego obowiązku. Strony mogą umówić się, że przedsiębiorca, jako ubezpieczający, zawrze stosowną umowę z ubezpieczycielem.

 

Przedmiot składu uszkodzony

 

Jeżeli stan rzeczy nadesłanych przedsiębiorcy składowemu nasuwa podejrzenie, że ma miejsce brak, ubytek, zepsucie albo uszkodzenie rzeczy, przedsiębiorca składowy powinien dokonać czynności niezbędnych do zabezpieczenia mienia i praw składającego.

 

Obowiązek informacyjny przedsiębiorcy składowego

 

Przedsiębiorca składowy powinien zawiadamiać składającego o zdarzeniach ważnych ze względu na ochronę praw składającego lub dotyczących stanu rzeczy oddanych na skład, chyba że zawiadomienie nie jest możliwe.

 

Prawo sprzedaży przedmiotu składu

 

Jeżeli rzecz narażona jest na zepsucie, a nie można czekać na zarządzenie składającego, przedsiębiorca składowy ma prawo, a gdy wymaga tego interes składającego – także obowiązek, sprzedać rzecz z zachowaniem należytej staranności.

Umożliwienie składającemu dokonania czynności w celu zachowania rzeczy w należytym stanie

 

Przedsiębiorca składowy powinien umożliwić składającemu obejrzenie rzeczy, dzielenie ich lub łączenie, pobieranie próbek oraz dokonywanie innych czynności w celu zachowania rzeczy w należytym stanie.

 

Łączenie rzeczy przez przedsiębiorcę składowego

 

Przedsiębiorca składowy może łączyć rzeczy zamienne tego samego gatunku i tej samej jakości, należące do kilku składających, za ich pisemną zgodą. Wydanie składającemu przypadającej mu części rzeczy w ten sposób połączonych nie wymaga zgody pozostałych składających. Podział i połączenie rzeczy powinny być ujawnione w dokumentach przedsiębiorcy składowego.

 

Zabezpieczenie roszczeń przedsiębiorcy składowego

 

Przedsiębiorcy składowemu służy na zabezpieczenie roszczeń o składowe i należności uboczne, o zwrot wydatków i kosztów, w szczególności przewoźnego i opłat celnych, o zwrot udzielonych składającemu zaliczek oraz wszelkich innych należności powstałych z tytułu umowy lub umów składu, ustawowe prawo zastawu na rzeczach oddanych na skład, dopóki znajdują się u niego lub u osoby, która je dzierży w jego imieniu, albo dopóki może nimi rozporządzać za pomocą dokumentów.

 

Automatyczne przedłużenie umowy

 

Umowę składu zawartą na czas oznaczony uważa się za przedłużoną na czas nieoznaczony, jeżeli na 14 dni przed upływem terminu przedsiębiorca składowy nie zażądał listem poleconym odebrania rzeczy w umówionym terminie.

 

Wypowiedzenie umowy

 

Umowę składu zawartą na czas nieoznaczony przedsiębiorca składowy może wypowiedzieć listem poleconym, z zachowaniem terminu miesięcznego, jednakże nie wcześniej niż po upływie 2 miesięcy od złożenia rzeczy.

 

Gdy składający nie odbiera rzeczy

 

Jeżeli składający nie odbiera rzeczy pomimo upływu umówionego terminu lub terminu wypowiedzenia umowy, przedsiębiorca składowy może oddać rzecz na przechowanie na koszt i ryzyko składającego. Może on jednak wykonać to prawo tylko wtedy, jeżeli uprzedził składającego o zamiarze skorzystania z przysługującego mu prawa listem poleconym, wysłanym nie później niż na 14 dni przed upływem umówionego terminu.

 

Odbiór rzeczy w sytuacji nadzwyczajnej

 

Pomimo zawarcia umowy na czas oznaczony przedsiębiorca składowy może – z ważnych przyczyn i w każdym czasie – wezwać składającego do odebrania rzeczy, wyznaczając jednak odpowiedni termin ich odebrania.

Odebranie rzeczy bez zastrzeżeń

 

Przez odebranie rzeczy bez zastrzeżeń oraz zapłatę wszystkich należności przedsiębiorcy składowego wygasają wszelkie roszczenia do przedsiębiorcy składowego z tytułu umowy składu, z wyjątkiem roszczeń z tytułu niewidocznych uszkodzeń rzeczy, jeżeli składający, w ciągu siedmiu dni od odbioru, zawiadomił o nich przedsiębiorcę składowego. Postanowień tych nie stosuje się w przypadku, gdy powstanie uszkodzenia jest następstwem winy umyślnej albo rażącego niedbalstwa. Oznacza to, że jeżeli przedsiębiorca składowy celowo dokonał uszkodzeń danej rzeczy albo doprowadził do uszkodzeń na skutek rażącego niedbalstwa, składającemu przysługuje roszczenie o naprawienie szkody także po owym, 7-dniowym terminie.

 

Przedawnienie roszczeń

 

Roszczenia z tytułu umowy składu przedawniają się z upływem roku.

 

Podstawa prawna

Art. 853, art. 854, art. 855, art. 856, art. 857, art. 858, art. 859, art. 859¹, art. 859², art. 859³, art. 859⁴, art. 859⁵, art. 859⁶, art. 859⁷, art. 859⁸, art. 859⁹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r., poz. 121).

 

Orzecznictwo

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 28 czerwca 2012 r., sygn. akt: VI ACa 169/12 (tekst orzeczenia dostępny jest w bazie Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych pod adresem: orzeczenia.ms.gov.pl).