Projekt nowelizacji ustawy wzmacnia uprawnienia prezesa Urzędu Transportu Kolejowego (UTK), dostosowując je do obowiązującej ustawy o publicznym transporcie zbiorowym. Chodzi o kontrolę i nadzór nad rynkiem usług przewozów kolejowych. W związku z powyższym do projektu nowelizacji ustawy wprowadzone zostały przepisy wzmacniające administracyjną kontrolę prezesa UTK nad realizacją prawa dostępu do infrastruktury na równych zasadach dla wszystkich przewoźników. Chodzi o kontrolę dotyczącą zarówno zakresu usługi publicznej, jak i przewozów komercyjnych.
Zgodnie z przepisami projektu nowelizacji ustawy, prezes UTK będzie zobligowany do zaopiniowania projektu planu kolejowych przewozów pasażerskich oraz projektu umowy na świadczenie usług publicznych dotyczących kolejowych przewozów pasażerskich. Przyjmuje się, że kryterium oceny projektu umowy o świadczenie usług publicznych będzie zgodność tej umowy z planem transportu kolejowego. Prezes UTK będzie mógł odmówić przyznania otwartego dostępu do infrastruktury, gdy działalność określona we wniosku może negatywnie wpłynąć na warunki ekonomiczne usług świadczonych na tej samej linii. Chodzi konkretnie o sytuacje, gdy działalność ta spowoduje ponad 10% wzrost poziomu rekompensaty wypłacanej przewoźnikowi przez organizatora lub gdy spowoduje zakłócenia regularności przewozów pasażerskich. Przyjęcie takiego rozwiązania może spowodować, że organizatorzy przewozów pasażerskich będą bardziej racjonalnie zawierać umowy z przewoźnikiem ubiegającym się o przyznanie otwartego dostępu oraz zapewniać uczciwa konkurencję pomiędzy dotowanymi, a publicznymi usługami świadczonymi na tej samej linii kolejowej. Prezes UTK został uprawniony również do nadzorowania negocjacji dotyczących zawarcia umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Takie rozwiązanie wzmocni administracyjną kontrolę i umożliwi przeprowadzanie negocjacji w rozsądnych terminach. Mając na uwadze często obecnie zdarzające się przedłużanie negocjacji, prezes będzie mógł wyznaczyć termin ich zakończenia.
Wprowadzono także regulacje mające na celu uporządkowanie zasad przyznawania tras pociągów i określające nadzór nad obowiązującym rozkładem jazdy. Przewidziano, że prezes UTK musi być informowany o dokonywanych zmianach, łącznie z podaniem ich przyczyn. Wprowadzona została zasada stałości rozkładu jazdy oraz określono sytuacje, w których dopuszczalne będą jego korekty. Zarządca, właściciel lub zarządzający dworcem będą zobligowani do opublikowania rozkładu jazdy w określonym terminie, nie później jednak niż 21 dni przed dniem jego obowiązywania. Za niezastosowanie się do terminów związanych z przygotowaniem i wdrożeniem rozkładu jazdy będą grozić kary pieniężne. Zmiany w rozkładzie jazdy pociągów pasażerskich, spowodowane np. remontami lub inwestycjami, mogą być wprowadzane nie częściej niż raz w miesiącu.
Zgodnie z projektem ustawy, kwestie naruszenia jakości i standardu obsługi – chodzi np. o warunki związane z higieną czy komfortem jazdy – będą należały do prezesa UTK, który będzie mógł nakazać usunięcie usterek i ukarać przewoźnika. Ponadto, w projekcie ustawy znalazły się przepisy precyzujące kary za nierespektowanie decyzji prezesa UTK w dziedzinach: praw pasażera, przekazywania informacji o odstępstwach od harmonogramu przygotowania i realizacji rozkładu jazdy, naruszania ustawowych terminów na złożenie wniosków o przydział tras czy niedochowanie parametrów infrastruktury przekazanej organizatorowi publicznego transportu zbiorowego. Wysokość kar będzie podlegała indywidualnej ocenie prezesa UTK.
