Przyjęte przez rząd zmiany w zakresie zasiłków, postulowane przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, są między innymi efektem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dn. 24 maja 2012 r. (sygn. akt P 12/10). W związku z tym wyrokiem resort zaproponował, by w przypadku wszystkich grup ubezpieczonych niebędących pracownikami – w tym przedsiębiorców – stosować podobne zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i macierzyńskiego, jak w przypadku pracowników. Dotyczy to konkretnie sytuacji, w której niezdolność do pracy prowadzących działalność gospodarczą powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia z tytułu działalności, a okres tego ubezpieczenia rozpoczął się nie później niż 30 dni od zakończenia ubezpieczenia z innego tytułu (np. pracy etatowej).
Pracownicy podlegają ubezpieczeniu chorobowemu (od dnia, w którym zostali zatrudnieni), natomiast osoby niebędące pracownikami – w tym przedsiębiorcy – dobrowolnie, na swój wniosek (od dnia wskazanego we wniosku, ale nie wcześniejszego niż dzień, w którym złożono wniosek). Składka na ubezpieczenie chorobowe stanowi w obydwu przypadkach 2,45% podstawy wymiaru, z tym że pracownicy płacą składkę na ubezpieczenia chorobowe od kwoty przychodu określonego w umowie, natomiast przedsiębiorcy – od dowolnie zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 60% prognozowanego wynagrodzenia (30% minimalnego wynagrodzenia w przypadku preferencyjnego ZUS dla rozpoczynających działalność) i nie wyższej niż 250% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w poprzednim kwartale.
Obecne prawo gwarantuje pracownikom, że w przypadku, gdy ich niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca ubezpieczenia, podstawę wymiaru do wypłaty zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie za cały miesiąc – choć faktycznie pracownik przepracował tylko część miesiąca (art. 37 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby lub macierzyństwa). W przypadku przedsiębiorców nie ma jednak takiej regulacji – jeżeli przedsiębiorca od momentu rozpoczęcia ubezpieczenia z działalności gospodarczej nie przepracował całego miesiąca, zasiłek jest wyliczany w taki sposób, jakby zadeklarowany przychód z niepełnego miesiąca był przychodem z całego miesiąca. W efekcie przedsiębiorca otrzymuje zasiłek obliczany według mniej korzystnych zasad niż pracownik.
Projekt założeń przewiduje również zmiany w zakresie zasad ustalania podstawy wymiaru zasiłków przedsiębiorców – a także osób z nimi współpracujących – w sytuacji, gdy podlegają ubezpieczeniu chorobowemu krócej niż 12 miesięcy, a w tym czasie opłacali składkę od podstawy wyższej niż minimalna podstawa wymiaru. W założeniach proponowane jest uśrednienie podstawy wymiaru składki, a w konsekwencji podstawy wymiaru zasiłku w przypadku krótkiego okresu ubezpieczenia chorobowego i zadeklarowanego przychodu przekraczającego najniższą podstawę wymiaru składki. Zdaniem wnioskodawców, rozwiązanie to ograniczy skalę nadużyć – chodzi o krótki okres ubezpieczenia z wysoką podstawą wymiaru składki umożliwiającą wysokie wypłaty świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Ustawa w zmienionym kształcie miałaby wejść w życie z dniem 1 stycznia 2014 r., z wyjątkiem jednak opisywanych powyżej przepisów dotyczących ustalania podstawy wymiaru zasiłków dla przedsiębiorców (w ustawie przewidziane są także inne zmiany). W tym bowiem przypadku nowe przepisy miałyby obowiązywać od pierwszego dnia czwartego miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia ustawy.
Agata Szymborska-Sutton, Tax Care
