Postępowanie mandatowe jest najbardziej uproszczonym trybem postępowania w sprawach o wykroczenia. Daje gwarancję szybkiego ukarania sprawcy. W sprawach tych nakłada się stosunkowo niewysoką grzywnę. Postępowanie mandatowe jest zastępcze w stosunku do postępowania przed sądem w sprawach o wykroczenia. Warunkiem jego zastosowania jest zgoda wyrażona przez sprawcę popełnionego czynu. Odmowa przyjęcia mandatu karnego powoduje obligatoryjnie skierowanie do sądu wniosku o ukaranie.
Zgodnie z art. 98. Ustawy Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia z dnia 24 sierpnia 2001 r., w postępowaniu mandatowym można nakładać grzywnę w drodze mandatu karnego:
• gotówkowego wydawanego ukaranemu po uiszczeniu grzywny bezpośrednio funkcjonariuszowi, który go nałożył
Mandat karny gotówkowy może być stosowany jedynie wobec osoby czasowo przebywającej na terytorium RP lub nie posiadającej stałego miejsca zamieszkania lub pobytu. Mandat staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny (jedynie w polskiej walucie) funkcjonariuszowi, który ją nałożył.
• kredytowanego wydawanego ukaranemu za pokwitowaniem odbioru
Mandatem karnym kredytowanym może być nałożona grzywna wobec osoby, która nie podlega ukaraniu mandatem karnym gotówkowym. Mandat karny kredytowany zawiera pouczenie o obowiązku uiszczenia grzywny w terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu oraz o skutkach nieuiszczenia grzywny w terminie. Mandat staje się prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru.Osoba, na którą nakładana jest grzywna w drodze mandatu karnego kredytowanego ma prawo do odmowy jego przyjęcia – o przysługującym ją prawie ma obowiązek poinformować funkcjonariusz.
• zaocznego wydawanego w przypadku stwierdzenia wykroczenia, którego sprawcy nie zastano na mejscu jego popełnienia, gdy nie zachodzi wątpliwość, co do osoby sprawcy.
Mandat funkcjonariusz pozostawia w takim miejscu, aby sprawca mógł go niezwłocznie odebrać. Osoba ukarana na podstawie pozostawionego mandatu jest informowana, gdzie w terminie 7 dni od daty jego wystawienia może uiścić grzywnę oraz informuje o skutkach jej nieuiszczenia w tym terminie. Mandat staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny we wskazanym miejscu i terminie.
Zanim skupimy się nad konsekwencjami niezapłaconego mandatu, warto podkreślić, że kierowca ma prawo odmówić przyjęcia mandatu.
Może tak uczynić, jeżeli uważa, że mandat jest niezasadny albo nie zgadza się z jego wysokością. Wówczas zostanie sporządzony wniosek o ukaranie, a naszą sprawę rozpatrzy sąd grodzki.
O tym, ile będzie nas kosztować określone wykroczenie drogowe, możemy dowiedzieć się z taryfikatora mandatów. Znajdziemy tam informację nie tylko o kwocie o jaką może zostać uszczuplone nasze konto, ale także ile punktów karnych otrzymamy.
Prawomocność mandatu karnego, w zależności od jego rodzaju, następuje z chwilą:
• podpisania mandatu karnego kredytowanego,
• wręczenia pieniędzy funkcjonariuszowi, który nałożył mandat karny gotówkowy,
• zapłacenia grzywny wymierzonej mandatem karnym zaocznym.
Jeżeli jednak mandat przyjmiemy, staje się on prawomocny. Nie ma już szans na jego niezapłacenie czy negocjacje w sprawie wymiaru kary. Od tej chwili mamy 7 dni na jego zapłacenie, czy to w placówce pocztowej czy przelewem internetowym.
I skoro przyjęliśmy mandat, lepiej go zapłacić w terminie. W teorii, już po kilkunastu dniach nasza zaległość zostanie przekazana do urzędu skarbowego kierowcy, a ten może wszcząć postępowanie egzekucyjne.
W praktyce, urzędy aż tak szybko nie działają, i na ogół sprawa rusza po kilku miesiącach, nie mniej jednak w końcu doczekamy się ostrzeżenia i wezwania do zapłaty. W pierwszej kolejności kwota mandatu może zostać pobrana z nadpłaty podatku, jeżeli jednak nie mamy zwrotu, urząd skarbowy może zająć inne dochody (np. kwota zostanie pobrana z naszego wynagrodzenia za pracę czy emerytury, albo z ruchomości). W wyjątkowych sytuacjach, możemy nawet spodziewać się telefonu od komornika.
Warto pamiętać, że organ nie ma obowiązku wysyłania nam upomnienia. Może więc okazać się, zupełnie niespodziewanie, że zostaną zajęte pieniądze na naszym rachunku bankowym. Bez względu na formę, mandat i tak będziemy musieli zapłacić, ale powiększony o koszty postępowania egzekucyjnego.
To, o czym warto pamiętać, to przede wszystkim termin, jaki mają organy administracji państwowej na ściągnięcie mandatu. Nawet jeśli urząd nie upomina się o niezapłacony mandat przez rok czy półtora, nie powinno nas cieszyć. Ma on bowiem aż trzy lata na załatwienie sprawy. Dopiero wówczas ulega ona przedawnieniu.
Bardzo podobnie jest w przypadku mandatów wystawionych przez straż miejską (tyle, że tytuł wykonawczy wystawia wójt, burmistrz lub prezydent miasta i to on przekazuje sprawę do urzędu skarbowego). Do urzędu trafiają również mandaty za niepłacenie za parkowanie w miejscach, gdzie taka opłata jest pobierana.
