W kodeksie rodzinnym i opiekuńczym ustalona została zasada, że dziecko nosi nazwisko ojca bez względu na jego pochodzenie oraz sposób ustalenia ojcostwa, z wyłączeniem sytuacji odmiennie uregulowanych. Ścisłe powiązanie nazwiska dziecka z jego ojcem wyrażone zostało w założeniu, że rozwiązanie małżeństwa rodziców lub unieważnienie tego małżeństwa nie mają wpływu na nazwisko dziecka. Także i zmiana nazwiska jednego z rodziców nie pociąga za sobą zmiany nazwiska dziecka. Taka zmiana nazwiska dziecka może nastąpić w sytuacji związanej z ustaleniem ojcostwa, zawarciem małżeństwa przez matkę dziecka z mężczyzną, który nie jest ojcem dziecka oraz przysposobieniem.
W opisanym przypadku w grę będzie wchodzić art. 90 k.r.o. w myśl którego, jeżeli matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem tego dziecka, małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenie, że dziecko będzie nosiło nazwisko męża matki. Jeżeli dziecko ukończyło lat trzynaście, do nadania nazwiska męża matki potrzebne jest wyrażenie zgody przez dziecko osobiście. Nadanie dziecku nazwiska męża matki nie jest dopuszczalne, jeżeli nosi ono nazwisko ojca, chyba że nazwisko ojca zostało nadane na podstawie sądowego ustalenia ojcostwa.
Poza wymienionymi przypadkami zmiana nazwiska dziecka może nastąpić w trybie określonym w prawie administracyjnym. Kwestię tę reguluje ustawa z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk. Wniosek o zmianę nazwiska podlega uwzględnieniu, jeżeli jest uzasadniony ważnymi względami. Te ważne powody zachodzą wówczas, gdy wnioskodawca nosi nazwisko ośmieszające albo nie licujące z godnością człowieka, o brzmieniu niepolskim i posiadające formę imienia, a także jeżeli wnioskodawca pragnie zmienić swoje nazwisko na nazwisko, którego od wielu lat używa (art. 2 ustawy).
Jeżeli zmiana nazwiska dotyczy jednego z rodziców, rozciągnięcie jej na małoletnie dziecko wymaga zgody drugiego z rodziców, chyba że nie ma on pełnej zdolności do czynności prawnych, nie żyje lub nie jest znany, albo gdy jest pozbawiony władzy rodzicielskiej. Gdy dziecko ukończyło 14 lat, potrzebna jest również jego zgoda (art. 5 ust. 2 ustawy). Treść tego przepisu wskazuje na to, że zmiana nazwiska dzieci stron może nastąpić tylko po wykazaniu ważnych względów i za zgodą ojca dzieci, ponieważ w odniesieniu do niego nie zachodzą przeszkody zawarte w art. 5 ust. 2 ustawy o zmianie imion i nazwisk. Zasadnie zatem organ administracyjny, wyłącznie kompetentny do rozpoznania wniosku, odebrał od ojca dzieci oświadczenie co do jego stanowiska w tej kwestii.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej w trybie art. 58 § 1 zdanie drugie k.r.o. nie może iść tak daleko, aby stało się równoznaczne z jej pozbawieniem, nie ma ono bowiem charakteru penalnego, a o zakresie uprawnień oraz obowiązków drugiego z rodziców decyduje ocena sądu, które z rodziców, ze względu na interes dziecka, ma lepsze warunki do sprawowania władzy rodzicielskiej. Ponadto na zmianę nazwiska dziecka w trybie administracyjnym potrzebna jest zgoda ojca mimo ograniczenia jego władzy rodzicielskiej bez względu na zakres obowiązków i uprawnień określonych w wyroku rozwodowym w trybie art. 58 par. 1 zdanie drugie k.r.o. (uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 13.07.1987 roku, sygn. akt III CZP 40/87).
Reasumując, opierając się na opisie stanu faktycznego (nie znając wszystkich kwestii z tym związanych), można stwierdzić, że do zmiany nazwiska dzieci wymagana jest zgoda ojca (chyba, że ojcostwo nie zostało ustalone lub zostało ustalone w wyniku powództwa o ustalenie ojcostwa), a jeżeli dzieci ukończyły lat 13, także zgoda samych dzieci. Brak takiej zgody, powoduje że decyzja administracyjna o zmianie nazwiska została wydana z naruszeniem prawa i ojcu przysługuje prawo żądania uchylenia tej decyzji.
Porady prawne / Pomoc prawna
