Zatrudnienie w ramach stosunku pracy musi mieć określony charakter

Przede wszystkim należy rozważyć, czy w opisanym stanie faktycznym mamy do czynienia ze świadczeniem pracy na podstawie stosunku pracy, czy też świadczeniem na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło. Osoba w wielku powyżej lat 16 (młodociany) może zostać zatrudniona na podstawie umowy o pracę przy lekkich pracach. Tak samo jak w przypadku każdego innego zatrudniania pracodawca zobowiazany jest wówczas do zawarcia umowy o pracę na piśmie. Wykaz lekkich prac, przy których dozwolone jest zatrudnianie młodocianych na podstawie umowy o pracę, powinien być ustalony w regulaminie pracy. Do ustalenia czy z młodociany świadczy pracę czy też zatrudniony jest na podstawie cywilnoprawnej umowy, stosuje się odpowiednio art. 22 § 1 k.p. (kodeksu pracy). W myśl tego przepisu, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Oznacza to, że istotnym dla ustalenia, czy mamy do czynienia ze stosunkiem pracy konieczne jest zaistnienie następujących elementów:

Jeżeli stosunek prawny zawrty przez pracownika zawiera te elementy to mamy do czynienia ze świadczenim pracy w ramach stosunku pracy, a nie stosunku cywilnoprawnego. Jak stwierdza art. 22 § 1¹ k.p. zatrudnienie w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Ponadto nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w art. 22 § 1 k.p.

 

Sąd Najwyższy - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w wyroku z dnia 15.10.1999 roku sygn. akt I PKN 307/99, stwierdził, że przy ocenie charakteru stosunku prawnego łączącego strony (umowa o pracę; umowa zlecenia) należy uwzględniać specyfikę funkcjonowania podmiotu zatrudniającego. Umowa zlecenia z reguły określa rodzaj wykonywanych czynności i w zasadzie nie może polegać na pozostawaniu w dyspozycji zlecającego i wykonywaniu stosownie do jego potrzeb czynności zlecanych na bieżąco. Taki sposób wykonywania umowy przemawia za uznaniem jej za umowę o pracę.

 

Jeżeli zatem w opisanym stanie faktycznym nie zaistaniały wszystkie elementy stosunku pracy (np. pracownik nie wyznaczał godzin pracy, miejsca jej wykonywania a jedynie wskazywał na rezultat np. że ma zostać rozniesionych 1000 ulotek dziennie), to mamy do czynienia z umową cywilnoprawną (umową zlecenia), a nie umową o pracę. Umowa zlecenia nie wymaga dla swojej ważności zachowania formy pisemnej, tzn. możliwe jest zawarcie umowy w dowolnej formie (np. ustnie). W takim przypadki, gdy strona umowy (zlecający), nie wywoązuje się z zawartej umowy, drugiej stronie przysługuje roszczenie z którym może ona wystąpić do sądu (roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za zlecenie). W takim przypadku są to roszczenia cywilnoprawne a nie roszczenia ze stosunku pracy, nie przysługuje zatem przyjmującemu zlecenie wystąpienie z powództwem do sądu pracy.

 

Oczywiście każda osoba zatrudniona przez pracodawcę w warunkach umowy o pracę, może wystąpić do sądu pracy z roszczeniem o ustalenie, że praca wykonywana była w ramach stosunku pracy. Zgodnie z art. 461 § 1(1) k.p.c. (kodeksu postępowania cywilnego), powództwo w sprawach z zakresu prawa pracy może być wytoczone także w sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia.

 

Reasumując, w opisanym stanie faktycznym naszym zdaniem może Pan udać się do Powiatowej Inspekcji Pracy celem uzyskania porady w zakresie dochodzienia Pana roszczeń, oraz wstępnego ustalenia czy świadczona przez Pana praca ma charakter stosunku pracy. Jeżeli tak jest w istocie, inspektorzy PIP winni Panu udzielić niezbędnej pomocy i rady. Jeżeli z okolicznoci wynika, że wykonywana praca nie ma charakteru stosunku pracy, wówczas pozostaje Panu wystąpienie z powództwem cywilnym o zapłatę na drogę sądową.

W zalezności od przyjęcia także charakteru stosunku łączącego Pana z drugą stroną zalezy też, czy będzie Pan mógł występować w tej sprawie samodzielnie czy też musi Pana reprezentować przedstawiciel ustawowy (np. ojciec lub matka). Zgodnie z art. 22 § 3 k.p. osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych (m. in. osoba, która ukończyłą lat 13 a nie jest osobą pełnoletnią) może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku. Jednakże gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem sądu opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać. W ramach zatem stosunku pracy, może Pan samodzielnie występować w sprawach o roszczenia wynikajace ze stosunku pracy. Natomiast w przypadku zawierania umów cywilnopracnych, ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela (art. 18 § 1 k.c.). Umowa zlecenia dla swojej ważności wymagała zatem potwierdzenia jej przez przedstawiciela ustawowego a bez takiego potwierdzenia jest ona nie ważna. W tym zakresie (stosunków cywilnoprawnych) nie może Pan działać samodzielnie, musi Pana reprezentować przedstawiciel ustawowy.