W 2009 roku podjęłam studia podyplomowe, za które zapłacił zakład pracy. W związku ze studiami nie została podpisana żadna umowa lojalnościowa między mną a pracodawcą. W tym roku złożyłam wypowiedzenie umowy o pracę zawartą na czas nieokreślony. Pracodawca żąda ode mnie zwrotu kosztów studiów, powołując się na Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Polityki Socjalnej z 12 października 1993 roku. Czy pomimo, że nie miałam umowy z pracodawcą, ma on podstawę prawną do żądania zwrotu kosztów?
Na podstawie art. 103 § 1 Kodeksu pracy oraz art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty wydane zostało Rozporządzenie z dnia 12 października 1993 roku Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych, które regulowało m. in. kształcenie i dokształcanie osób dorosłych. Rozporządzenie to utraciło definitywnie moc z dniem 10.04.2010 roku. Uchylone są także przepisy, na mocy których zostało ono wydane.
Nie mniej jednak, zgodnie z przepisami Rozporządzenia, kształcenie dorosłych odbywało się w formach szkolnych, w postaci szkół podstawowych, ponadpodstawowych i szkołach wyższych, na podstawie skierowania zakładu pracy oraz bez takiego skierowania. Jak wynika z § 6 ust. 1 Rozporządzenia, zakład pracy zawiera z pracownikiem, skierowanym na dokształcanie w formie szkolnej, umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki stron. Pracownik może otrzymać od pracodawcy fakultatywne świadczenia w trakcie nauki lub po jej ukończeniu. Świadczenia takie mogą podlegać zwrotowi, w terminie określonym w umowie, nie dłuższym niż 3 lata, jeżeli:
-
rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem,
-
z którym zakład rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy,
-
którego stosunek pracy wygaśnie wskutek porzucenia pracy.
W takim przypadku pracownik jest obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez zakład pracy na jego naukę w wysokości proporcjonalnej do czasu pracy po ukończeniu nauki lub czasu pracy w czasie nauki, chyba że zakład pracy odstąpi od żądania zwrotu kosztów w części lub w całości.
Na postawie ust. 4 powyższego przepisu, pracownik nie ma obowiązku zwrotu kosztów, mimo rozwiązania stosunku pracy, jeżeli zostało ono spowodowane:
-
szkodliwym wpływem wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, stwierdzonym orzeczeniem lekarskim wydanym w trybie odrębnych przepisów, w razie gdy zakład pracy nie przeniósł go do innej pracy odpowiedniej ze względu na stan zdrowia i kwalifikacje zawodowe w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim,
-
brakiem możliwości dalszego zatrudnienia ze względu na inwalidztwo lub utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy,
-
przeprowadzeniem się pracownika do innej miejscowości w związku ze zmianą miejsca zatrudnienia małżonka,
-
przeprowadzeniem się pracownika do innej miejscowości ze względu na zawarcie związku małżeńskiego z osobą zamieszkałą w tej miejscowości.
Z powyższego brzmienia przepisów wynika, że pracodawca winien zawrzeć umowę, która określa w jakim terminie (nie dłuższym niż 3 lata) przesłanki zwrotu świadczeń. Brak takiej umowy naszym zdaniem uniemożliwia prawo pracodawcy do żądania zwrotu świadczeń udzielonych pracownikowi. Zgodnie z art. 94 pkt. 6 k.p. (kodeksu pracy, pracodawca ma obowiązek ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Tym samym udzielenie świadczenia w postaci ponoszenia kosztów kształcenia pracownika, bez zawarcia umowy w tym zakresie, należy uważać za spełnienie obowiązku pracodawcy w tym zakresie. Skoro pracodawca nie przewidział obowiązku zwrotu świadczenia związanego z dokształcaniem w przypadku rozwiązania przez pracownika umowy o pracę, nie może on żądać takiego zwrotu. Jest to tym bardziej uzasadnione, że przepisy przedmiotowego Rozporządzenia wskazywały tylko maksymalny okres w jakim pracownik był zobowiązany do zwrotu otrzymanych świadczeń a umowa mogła ten termin znacznie skrócić.
Reasumując, naszym zdaniem brak jest podstaw do żądania zwrotu świadczeń przez pracodawcę, które pracownik otrzymał w związku z dokształcaniem, w przypadku gdy nie została zawarta pomiędzy pracodawcą a pracownikiem umowa w tym zakresie, przewidująca taki obowiązek.
Jarosław Olejarz
Porady prawne / Pomoc prawna
