Będąc powołanym (testamentem) w całości do spadku po zmarłej w 2009 roku, właściciele mieszkania, które w 2008 roku, zostało wykupione od gminy, czy w razie nabycia przeze mnie spadku gmina będzie miała prawo wystąpić do mnie z roszczeniem zwrotu bonifikaty udzielonej przy sprzedaży? W akcie notarialnym jest mowa o zbyciu jako sprzedaży, darowiźnie i zamianie, które ogranicza, pod rygorem zwrotu bonifikaty, rozporządzanie przez nabywcę lub jej osoby bliskie mieszkaniem przez okres 5 lat od pierwotnego nabycia. Nadmienię iż nie jestem osobą bliską dla zmarłej. Postępowanie spadkowe jeszcze nie zostało przeprowadzone.
Zgodnie z art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku, o gospodarce nieruchomościami, jeżeli nabywca nieruchomości zbył nieruchomość lub wykorzystał ją na inne cele niż cele uzasadniające udzielenie bonifikaty, przed upływem 10 lat, a w przypadku nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny przed upływem 5 lat, licząc od dnia nabycia, jest zobowiązany do zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji. Zwrot następuje na żądanie właściwego organu. Przepis nie precyzuje pojęcia „zbycia”. Wykładnia językowa opisanego przepisu wskazuje wyraźnie, że w art. 68 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami chodzi ściśle o "nabywcę nieruchomości", przy czym ustawa nie określa sposobu nabycia, które może być rozumiane także jako nabycie w wyniku spadku. Uzyskana bonifikata ma ścisły związek z osobą nabywcy, co znajduje uzasadnienie także w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2008 roku, sygn. akt V CSK 461/07, który stwierdził, że obowiązek zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie ciąży na osobie, która nabyła nieruchomość od gminy lub Skarbu Państwa. Jednakże obowiązek zwrotu udzielonej ulgi, adresowany do nabywcy lokalu jako kontrahenta, nie wygasa w razie jego śmierci. Przepisy ustawy o gospodarce nieruchomości nie dają podstaw do wnioskowania o niedziedziczności tego obowiązku.
Zasadą jest dziedziczenie praw i obowiązków majątkowych, a wyłączenia zawarte w art. 922 § 2 k.c., jako stanowiące wyjątek, nie powinny być interpretowane rozszerzająco. Wykładnia ogólnego określenia spadku zawartego w tym przepisie prowadzi do wniosku, że spadkiem jest ogół cywilnoprawnych praw i obowiązków majątkowych osoby zmarłej, a także pewne sytuacje prawne nie będące podmiotowymi prawami majątkowymi o charakterze cywilnoprawnym, lecz traktowane w doktrynie i orzecznictwie tak, jak odpowiednie prawa majątkowe, które przechodzą na spadkobierców zmarłego w drodze dziedziczenia. Podlegają sukcesji uniwersalnej także prawa i obowiązki wynikające z zawartej umowy sprzedaży nieruchomości lokalowej. Podlegająca takiej sukcesji korzyść majątkowa wynikająca z udzielenia bonifikaty ostatecznie weszła do majątku spadkobiercy. Brak jest podstaw w ustawie o gospodarce nieruchomościami do zwężenia pojęcia nabywcy określonego w art. 68 ust. 2 tej ustawy tylko do pierwotnego nabywcy. Uwzględniając powiązanie omawianego przywileju z zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych, należy - posługując się wykładnią funkcjonalną - przyjąć, że nabywcą w jest także osoba spadkobiercy uprzywilejowanego nabywcy pierwotnego
[1].
Naszym zdaniem należy także uznać, że właściwy organ może żądać zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji, w wypadku przeniesienia własności lokalu mieszkalnego jakie ma miejsce w wyniku spadku na rzecz osoby, która nie jest osobą bliską w stosunku do spadkodawcy. (jak ma to miejsce w opisanym przypadku). Wynika to choćby z treści art. 1 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku,
o podatku od spadków i darowizn, która stwierdza, że podatkowi temu podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego. Mam zatem w tym przypadku miejsce rozporządzenie swoim majątkiem (na wypadek śmierci), w wyniku którego własność nieruchomości przechodzi na osobę trzecią. Przepisu o zwrocie bonifikaty nie stosuję się w przypadku
80) Art. 68 ust. 2a zmieniony przez art. 1 pkt 21 lit. c) ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. (
Dz.U.07.173.1218) zmieniającej nin. ustawę z dniem 22 października 2007 r.
zbycia na rzecz osoby bliskiej, z zastrzeżeniem ust. 2b (stosuje się odpowiednio do osoby bliskiej, która zbyła lub wykorzystała nieruchomość na inne cele niż cele uzasadniające udzielenie bonifikaty, przed upływem 10 lat, a w przypadku nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny przed upływem 5 lat, licząc od dnia pierwotnego nabycia).
Reasumując, uzasadniony jest zatem pogląd, że zastrzeżony w umowie nabycia lokalu mieszkalnego obowiązek zwrotu kwoty bonifikaty obciąża także aktualnego właściciela tego lokalu, jeżeli zbycie lokalu nastąpiło przed upływem terminu określonego w ustawie na jego rzecz, jeżeli osoba ta nie jest osobą bliską w stosunku do osoby, która była pierwotnym uprzywilejowanym nabywcą, gdyż jak wyżej wskazano, nabycie dotyczyć będzie także sytuacji nabycia nieruchomości w wyniku spadkobrania. Naszym zdaniem nie wątpliwym jest zatem fakt, że w opisanym stanie faktycznym, właściwy organ może żądać zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji.
Jarosław Olejarz
Porady prawne
[1] Uchwała Sadu Najwyższego z dnia 6 listopada 2002 roku, sygn. akt III CZP 59/02
