Jak obliczyć należny zachowek i ile kosztuje opłata sądowa

Zgodnie z treścią art. 991 § 2 k.c. (kodeksu cywilnego), jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Ponadto, jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny. Uprawnionymi osobami do zachowku są jedynie małżonek oraz zstępni i rodzice spadkodawcy.

Obliczając należy zachowek, do jego obliczenia nie uwzględnia się zapisów i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów, darowizny uczynione przez spadkodawcę. Obliczając zachowek nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.

W opisanym stanie faktycznym powyższe oznacza, że jeżeli darowizna dokonana została na rzecz osoby, która nie jest spadkobiercą ani osobą uprawnioną do zachowku, to doliczona zostanie do spadku darowizna, jeżeli nie upłynął okres lat 10, licząc od dnia dokonania darowizny. Z uwagi na fakt, że darowizna została dokonana przez oboje małżonków, którzy byli współwłaścicielami mieszkania na zasadzie wspólności ustawowej (co do zasady każdy z małżonków ma równy udział w takiej współwłasności), to dla potrzeb obliczenia zachowku po zmarłym spadkodawcy, zostanie doliczony jedynie udział ½ we współwłasności mieszkania, który przysługiwał zmarłemu spadkodawcy. Przy założeniu wartości całej darowizny w wysokości 150 tys. zł, darowizna doliczona do spadku po zmarłym ojcu, to 75 tys. zł. Należy jednak pamiętać, że w myśl art. 995 k.c. wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku. Oznacza to, że wartość mieszkania należy ustalić z chwili dokonania darowizny (w stanie w jakim było w chwili wydania obdarowanemu, tzn. np. bez dalszych nakładów poczynionych przez obdarowanego), ale wg. cen obowiązujących w chwili obecnej, tj. z chwili ustalania zachowku.

Z opisu stanu faktycznego wynika, że spadkobiercami po zmarłym spadkodawcy jest jego współmałżonek oraz troje dzieci czyli zstępnych, którzy dziedziczą w stopniu równym tj. po ¼ części spadku każdy. Co do zasady zatem każdemu z tych osób służy roszczenie o uzupełnienie należnego mu zachowku od obdarowanego, przy czym jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy należny zachowek wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału.

Zakładając, że poza przedmiotowym mieszkaniem, które było przedmiotem darowizny, spadkodawca nie pozostawił żadnego majątku, a wartość tej darowizny doliczonej do spadku wynosi 75 tys. zł, to co do zasady, każdy ze spadkobierców będzie miał roszczenie o zachowek, który wynosić będzie w tym przypadku 9.375 zł. Wyliczenie to opiera się na podziale kwoty jaka weszłaby do spadku w wysokości 75.000 zł pomiędzy czworo spadkobierców (po ¼), a następnie ustaleniu połowy tej kwoty tj. 9.375 zł. Należy jednak pamiętać, że jeżeli współmałżonek jest trwale niezdolny do pracy (lub inny z uprawnionych do zachowku jest trwale niezdolny lub małoletni), to wówczas zamiast kwoty 9.375 zł, będzie mu przysługiwało roszczenie o zachowek w kwocie 12.500 zł (2/3 z kwoty 18.750 zł).

Postępowanie w sprawie o zachowek jest sprawą majątkową i zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych pobierana w tym przypadku opłata stosunkowa. Zgodnie z treścią art. 13 ust. 1 ustawy opłatę stosunkową pobiera się w sprawach o prawa majątkowe; wynosi ona 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 100 000 złotych. Opłata taka winna być uiszczona wraz z wniesieniem pozwu. Jednakże na podstawie art. 100 ww. ustawy, każda osoba może wnosić o zwolnienie jej z kosztów sądowych w całości lub w części. Zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych powinno być dołączone oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów. Oświadczenie sporządza się według ustalonego wzoru. Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych można złożyć wraz z pozwem lub przed wniesieniem powództwa.
 

www.SerwisPrawa.pl