Przesłanką roszczenia będzie brak dostępu prawnie zagwarantowanego. Nie sprzeciwia się dochodzeniu roszczenia istniejący dostęp oparty na czasowym korzystaniu z tej drogi koniecznej, mimo braku uregulowania go na drodze prawnej. Zgodnie z treścią art. 145 § 1 k.c. (kodeksu cywilnego), jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna).
Z powyższego przepisu wynika zatem legitymacja czynna dochodzenia ustanowienia drogi koniecznej dla właściciela nieruchomości sąsiednich, które nie posiadają dostępu do drogi publicznej. Prawo takie nie służy zatem właścicielom tej nieruchomości, przez którą droga konieczna ma prowadzić. Właściciel tej nieruchomości może skutecznie domagać się zaprzestania naruszania jego prawa własności do nieruchomości, poprzez zaprzestanie poruszania się drogą prowadzącą przez jego nieruchomość.
Roszczenie o ustanowienie służebności drogi koniecznej może być zrealizowane albo poprzez postanowienie sądu na skutek złożonego wniosku lub w drodze umowy zawartej między stronami. W przypadku umownego uregulowania drogi koniecznej, oświadczenie właściciela musi być złożone w formie aktu notarialnego (art. 245 § 2 k.c.).
Za korzystanie z drogi koniecznej właścicielowi nieruchomości przysługuje wynagrodzenie. Może ono mieć charakter świadczenia pieniężnego lub świadczenia w naturze. Artykuł 145 k.c. nie zawiera żadnych uregulowań co do sposobu ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności. Zgodnie z przyjętymi kryteriami w doktrynie prawa, przy ustalaniu wynagrodzenia należy szczególne uwzględniać zwiększenie wartości nieruchomości władnącej wskutek uzyskania dostępu do drogi publicznej lub budynków gospodarskich, oraz obniżenie wartości nieruchomości służebnej (obciążonej), a także wydatki na niezbędne adaptacje, ceny rynkowe dostępu do drogi publicznej ze źródeł zobowiązaniowych (zob. S. Rudnicki, Prawo obrotu, s. 842). Najczęściej świadczenie takie przyjmuje postać jednorazowego rocznego wynagrodzenia, płatnego z góry. Świadczenie takie może być rewaloryzowane, strony mogą także ustalić inny sposób wypłaty wynagrodzenia (miesięczny, kwartalny lub nawet jednorazowo za okres kilku lat). Należy także pamiętać, że roszczenie o wynagrodzenie przedawnia się z upływem dziesięciu lat od ustanowienia służebności, a jeśli służebność powstała w drodze orzeczenia sądowego zasądzającego wynagrodzenie - wówczas roszczenie to przedawnia się z upływem dziesięciu lat od daty uprawomocnienia się orzeczenia.
Porady prawne / Pomoc prawna
