Pewna osoba zleciła mi do wykonania pewne dzieło. Nie zawarłem z nim żadnej umowy w formie pisemnej, ale porozumieliśmy się co do ceny i innych parametrów tej rzeczy. Ustaliliśmy, że otrzymam zaliczkę. Na potwierdzenie zlecenia, osoba ta przesłała mi faksem potwierdzenie zamówienia. Mimo upływu terminu, zaliczka nie została zapłacona. Telefony nic nie dają, osoba ta twierdzi, że zapłaci ale nie płaci mimo, że domaga się skończenia tej rzeczy w umówionym terminie. Rzecz ta jest wykonana już w połowie. Nie wiem czy mam kończyć zlecenie, czy też nie. W każdym razie chciałbym odzyskać moje pieniądze, chociażby w połowie, skoro tyle już wykonałem.
W opisanym stanie faktycznym mamy do czynienia z typową umową o dzieło, określoną w art. 627 k.c. (kodeksu cywilnego), zgodnie z którym, przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Jeżeli chodzi o warunki tak zawartej umowy, to oczywiście decyduje to jak strony się umówiły. Umowa o dzieło nie musi zostać zawarta w formie pisemnej (ustawa nie przewiduje rygoru nieważności umowy dla zachowania takiej formy), zatem przyjęty sposób zawarcia umowy jest prawnie skuteczny i strony są związane umową o określonej treści. Na tej podstawie zamawiający nie może odmówić zapłaty za wykonane działo (chociażby w części). Kodeks cywilny chroni wykonawcę działa, m. in. poprzez art. 639 k.c. (zamawiający nie może odmówić zapłaty wynagrodzenia mimo niewykonania dzieła, jeżeli przyjmujący zamówienie był gotów je wykonać, lecz doznał przeszkody z przyczyn dotyczących zamawiającego. Jednakże w wypadku takim zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła). Roszczenie wywodzone z przepisu art. 639 k.c. nie ma charakteru odszkodowawczego, lecz stanowi należne przyjmującemu zamówienie wynagrodzenie pomniejszone jedynie o kwotę, którą oszczędził z powodu niewykonania dzieła, mimo że był gotów je wykonać, lecz doznał przeszkody z przyczyn dotyczących zamawiającego. Za przyczyny dotyczące zamawiającego należy uznać wszelkie przyczyny leżące po jego stronie - także niezawinione, które udaremniły wykonanie dzieła. Żądanie wynagrodzenia na podstawie art. 639 k.c. nie wyłącza możliwości dochodzenia odszkodowania, jeżeli przyjmujący zamówienie poniósł ponadto jakąś szkodę w związku z niewykonaniem zobowiązania (art. 471 k.c.). Szkodę tę trzeba jednak oddzielnie określić i udowodnić.
W opisanym stanie faktycznym, powinien Pan na piśmie (przesłać listem poleconym za zwrotnym poświadczeniem odbioru), wezwać zamawiającego do zapłaty zaliczki w odpowiedniej kwocie, wyznaczając mu czas w jakim będzie Pan oczekiwał tej zaliczki. Wezwanie winno także zawierać informację, że w razie bezskutecznego upływu terminu wskazanego w wezwaniu, będzie Pan uprawniony do odstąpienia od zawartej umowy o dzieło. W takim przypadku, po bezskutecznym upływie terminu do zapłaty zaliczki, powinien Pan także w formie pisemnej, przesłać do zamawiającego oświadczenie o odstąpieniu od umowy, z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, z jednoczesnym wezwaniem do zapłaty umówionego wynagrodzenia (zgodnie z art. 639 k.c. – może Pan żądać całego wynagrodzenia minus oszczędności spowodowane nie wykonaniem dzieła, czyli tak naprawdę wynagrodzenie w kwocie odpowiedniej do stopnia wykonania dzieła). Po tak przeprowadzonym postępowaniu związanym z odstąpieniem od umowy, będzie Pan mógł zasadniczo skierować sprawę na drogę postępowania sądowego, gdyż będzie Pan dysponował pewnymi dokumentami, które mogą stanowić dowód w sprawie.
Dowodami w postępowaniu cywilnym, w rozumieniu k.p.c. nie są jednak kserokopie lub inne kopie reprograficzne dokumentów i nie mogą one dokumentu zastąpić. Jeżeli zatem np. kserokopia, nie jest odpowiednio poświadczona, to nie stanowi ona dokumentu, a sądowi nie wolno przeprowadzać w tej sytuacji dowodu z dokumentu. Także niepoświadczona odbitka ksero jest tylko środkiem uprawdopodobnienia za pomocą pisma, pozwalającym na dopuszczenie dowodu z zeznań świadków i dowodu z przesłuchania stron - art. 74 § 2 k.c. To samo w zasadzie dotyczy wiadomości wysyłanych za pomocą poczty elektronicznej (wydrukowanych). Inaczej jednak sprawa będzie się miała z odpowiednio zabezpieczonymi plikami, poddanymi odpowiednim badaniom przez biegłych sądowych. W takim przypadku można mówić o dowodzie w postaci elektronicznej wiadomości e-mail. Jednakże jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 września 2004 roku, sygn. akt II CK 527/03, początkiem dowodu na piśmie, czyli dokumentem wykazującym, iż czynność została dokonana, może być każdy dokument, którego treść bezpośrednio lub pośrednio wskazuje na fakt dokonania czynności. Nie jest konieczne, aby pismo to pochodziło od strony, przeciwko której taki dowód będzie prowadzony, ani też aby było podpisane przez jedną ze stron. Może to być dokument prywatny albo urzędowy, wystarczy list, dowód wpłaty, wycinek prasowy, wydruk komputerowy, telefaksowy, telegram itp.
Reasumując, powinien Pan wystosować odpowiednie wezwania, o których była mowa powyżej, a także zabezpieczyć odpowiednie dokumenty oraz inne materiały, które mogą stanowić dowód w sprawie lub potwierdzać okoliczności zawarcia i wykonania umowy. Z opisu stanu faktycznego nie wynika także, że zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa oszustwa z art. 286. § 1 k.k. (kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8), choć być może po ustaleniu większej ilości informacji, będzie można takie podejrzenie wysnuć. W razie uzasadnionego podejrzenia popełniania przestępstwa będzie Pan mógł złożyć zawiadomienie do organów ścigania, jednakże zalecałbym ostrożność, tzn. muszą zaistnieć przesłanki ustawowe przestępstwa.
Porady prawne
