W opisanym stanie faktycznym możemy mówić o bezumownym korzystaniu z nieruchomości przez przedsiębiorstwo przesyłowe. Jednakże od dnia 03 sierpnia 2008 roku, zostały wprowadzone zmiany do Kodeksu cywilnego, które przewidują tzw. służebność przesyłu. Zgodnie brzmieniem art. 3051 k.c. służebność przesyłu jest prawem rzeczowym, a polega ono na tym, że przedsiębiorca, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 (tzw. urządzenia przesyłowe), może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń.
Wprowadzenie zasady, że służebność przesyłu może być zastosowana nie tylko do takich stanów faktycznych, w których urządzenia przesyłowe już istnieją, ale również do takich, w których przedsiębiorca urządzenia te zamierza wybudować w przyszłości, pozwala zarówno na objęcie nową regulacją tzw. zaszłości, jak i daje możliwość wykorzystania jej dla zabezpieczenia interesu prawnego przedsiębiorcy już w fazie planowania inwestycji. Zasadniczo ani właściciel nieruchomości ani przedsiębiorstwo przesyłowe nie może sprzeciwić się zawarciu umowy o służebność przesyłu. Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem.
Podobnie jeszcze przed nowelizacją kodeksu cywilnego, z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynikało, że zakład który jest właścicielem urządzeń przesyłowych, ma prawo do trwałego korzystania z gruntu. Oznacza to, że właściciele nieruchomości, nie mogą na drodze sądowej domagać się ani zdemontowania urządzeń ze swojej nieruchomości, ani wynagrodzenia za bezumowne z niej korzystanie. Obecnie w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 roku, sygn. akt III CZP 89/08, sąd stwierdził, że przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu (art. 3051-3054 k.c.) dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa.
Naszym zdaniem w opisanym stanie faktycznym nie ma zatem możliwości nakazania przeniesienia urządzeń na koszt zakładu przesyłowego, chyba że wykaże Pan, że obecna służebność przesyłowa (choćby i bezumowna), jest nadmiernym dla Pańskiej nieruchomości obciążeniem. Zgodnie z art. 288 k.c. służebność gruntowa powinna być wykonywana w taki sposób, żeby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej. Art. 291 k.c. daje podstawę prawną do zmiany służebności, jeżeli po jej ustanowieniu powstała ważna potrzeba gospodarcza. Można wówczas żądać zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej.
Generalnie orzecznictwo sądu w tej kwestii nie jest jednolite. W wyroku z dnia 9 marca 2007 roku, Sąd Najwyższy wskazał, jakie ewentualnie roszczenia mogą przysługiwać właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu gruntu, na którego nieruchomości urządzenia przesyłowe się znalazły. Możliwe jest także domaganie się odszkodowania za pogorszenie nieruchomości. Jednak jak stwierdził Sąd Najwyższy, domagać się odszkodowania można wyłącznie na drodze administracyjnoprawnej, właściciel nie może się zwrócić o odszkodowanie do sądu cywilnego (sygn. akt II CSK 425/07).
W kolejnym wyroku, z 27 marca 2007 roku Sąd Najwyższy przyjął, że właściciel, na którego nieruchomości znajdują się urządzenia przesyłowe, nie może się domagać wynagrodzenia za korzystanie z jego gruntu. Roszczenie takie bowiem przysługuje mu tylko w razie pozbawienia go faktycznego władztwa nad rzeczą.
Reasumując, proponujemy wystąpić do zakładu przesyłowego o zawarcie umowy służebności przesyłu lub zmianę przebiegu linii wysokiego napięcia na koszt zakładu przesyłowego, wskazując na utrudnienia jakie obecnie powoduje obecne korzystnie ze służebności przesyłu. Jeżeli zakład przesyłowy nie wyrazi zgody na Pańskie warunki, zasadniczo jedyna możliwość to droga sądowa, ale tak jak powiedzieliśmy orzecznictwo sądów w tym zakresie nie jest jednolite i być może nie uda się uzyskać satysfakcjonującego orzeczenia sądowego, gdyż sąd może uznać, że przedsiębiorstwo przesyłowe nabyło w drodze zasiedzenia przedmiotową służebność. Co do zasady, zgodnie z art. 39 pkt. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku, o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, opłata w sprawie o stwierdzenie nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie, jest opłatą stałą w kwocie 200 złotych.
Jarosław Olejarz
Porady prawne / Pomoc prawna
