Powództwo przeciwegzekucyjne umożliwia ochronę osoby trzeciej

W toku postępowania egzekucyjnego komornik może dokonać zajęcia rzeczy, w posiadaniu której jest dłużnik, a która nie należy do niego lecz do osoby trzeciej. W takim przypadku przepisy kodeksu postępowania cywilnego umożliwiają wniesienie tzw. powództwa opozycyjnego czyli powództwa przeciwegzekucyjnego. Zgodnie z art. 841 § 1 k.p.c. osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa.

Przepisy kodeksu postępowania cywilnego umożliwiają dochodzenia swoich praw przez podmiot (osobę trzecią), której prawa zostały naruszone w trakcie egzekucji. Konkretnie, znajduje zastosowanie w przypadku, gdy egzekucja została skierowana do przedmiotu stanowiącego własność osoby trzeciej.

Ustawodawca przewidział w art. 841 § 1 k.p.c. możliwość dochodzenia swoich racji na drodze powództwa o zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji, tzw. powództwa ekscydencyjnego do którego znajdują zastosowanie przepisy ogólne kodeksu postępowania cywilnego. Z takimi sytuacjami mamy do czynienia, gdy komornik dokona zajęcia w toku egzekucji  przedmiotu stanowiącego własność osoby trzeciej, a nie dłużnika. Wówczas osoba trzecia może, celem ochrony swoich praw, wystąpić z rzeczonym powództwem,  gdzie stroną  pozwaną w procesie zasadniczo  jest wierzyciel. W przypadku udowodnienia swoich racji w postępowaniu przed sądem następuje zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji prowadzonej przez wierzyciela. Jest więc to szczególny środek ochrony przysługujący podmiotowi nie będącemu stroną toczącego się postępowania egzekucyjnego.

Z praktycznego punku widzenia wniesienia powództwa ekscydencyjnego powinno zostać poprzedzone wystąpieniem do wierzyciela o zaniechanie egzekucji z zajętego przedmiotu wraz z uzasadnieniem swojego żądania. Poprzez to osoba trzecia unika ewentualnych negatywnych skutków procesowych w zakresie kosztów postępowania w razie gdyby wierzyciel uznał przy pierwszej czynności procesowej powództwo osoby trzeciej gdyż działał w dobrej wierze i nie miał świadomości o naruszeniu   praw tej osoby.

Treść art. 841 § 2 k.p.c. odnosi się do sytuacji, gdy dłużnik zaprzecza twierdzeniom powoda – osoby trzeciej. Wówczas obowiązkiem osoby trzeciej jest pozwanie obok wierzyciela, także dłużnika. W takiej sytuacji brak pozwania dłużnika powoduje oddalenie powództwa, ponieważ pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem zachodzi współuczestnictwo konieczne co oznacza konieczność występowania po stronie pozwanej łącznie dłużnika i wierzyciela. Brak któregokolwiek z nich powoduje, że po stronie pozwanej zachodzi brak legitymacji procesowej biernej, a w przypadku nieusunięcia tego braku w toku postępowania sądowego zgodnie z art. 195 k.p.c. , skutkuje oddaleniem wytoczonego powództwa.

Dla zabezpieczenia interesów wierzyciela oraz ze względu na bezpieczeństwo obrotu ustawodawca w art. 841 § 3 k.p.c. zdecydował się na ograniczenie możliwości wytoczenia powództwa, ustanawiając termin 1 miesiąca od dnia powzięcia wiadomości o naruszeniu przysługującego podmiotowi prawa. Dniem, w którym osoba trzecia dowiedziała się o naruszeniu prawa, jest dzień, w którym osoba ta  faktycznie dowiedziała się o zajęciu przedmiotu, a nie dzień, w którym mogła się o nim dowiedzieć przy dołożeniu należytej staranności (tak SN w wyroku z dnia 12 grudnia 2007r., sygn. akt. V CSK 275/07 opub. Legalis nr 313316).

Termin ten ma charakter terminu ustawowego prekluzyjnego – nieprzekraczalnego i nieprzywracalnego - co oznacza, że z jego upływem prawo osoby trzeciej do wytoczenia powództwo przeciwko wierzycielowi i ewentualnie dłużnikowi zaprzeczającemu prawu powoda wygasa. W konsekwencji nie jest możliwe jego przywrócenie i osoba trzecia traci bezpowrotnie prawo do wytoczenia tegoż powództwa. Przepis ten nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującego, gdyż ustawodawca dopuścił możliwość wytoczenia powództwo po upływie powyższego terminu lecz tylko i wyłącznie  w przypadku  gdy inny termin  wytoczenia powództwa przewidują przepisy odrębne.

Jarosław Olejarz

Radca prawny