Dożywotnia służebność osobista mieszkania nie obejmuje całej nieruchomości

Przekazanie przez rolnika gospodarstwa rolnego następcy następuje na zasadzie i w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. 1977 r. Nr 32 poz. 140). Umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego przewidziana w tej ustawie jest umową cywilnoprawną, wobec czego w kwestiach w niej nieunormowanych mogą mieć zastosowanie odpowiednie przepisy Kodeksu cywilnego.

Z opisu stanu faktycznego wynika, że w wyniku zawarcia umowy o przekazanie gospodarstwa rolnego doszło do ustanowienia służebności osobistej w postaci dożywotniej służebności mieszkania określonej w przepisach kodeksu cywilnego. Służebność mieszkania określona została w art. 301 § 1 k.c. (Kodeksu cywilnego). Służebność mieszkania polega na umożliwieniu uprawnionemu względnie osobom mu towarzyszącym (przede wszystkim w ramach rodziny) zamieszkiwania w cudzej nieruchomości. W ramach służebności mieszkania uprawniony nie może wykonywać innych uprawnień niż polegające na korzystaniu z rzeczy w celach mieszkaniowych. Przedmiotem służebności osobistej może być wyłącznie nieruchomość jako całość (gruntowa, budynkowa względnie część budynku, w tym przede wszystkim lokal). Nie oznacza to jednak, że uprawniony zawsze może albo musi korzystać z całej nieruchomości. Wykonywanie jego prawa może być określone w ramach umowy między właścicielem a tym, na czyją rzecz ma być ustanowiona służebność (do oznaczonej części nieruchomości). Ograniczenie zamieszkania w ramach treści służebności mieszkania może dotyczyć poszczególnych pomieszczeń mieszkalnych, a nawet ich części.

Sąd Najwyższy - Izba Cywilna i Administracyjna w wyroku z dnia 5 kwietnia 1985 roku sygn.. akt III CRN 71/85 stwierdził, że służebność mieszkania uprawnia osobę, której ona przysługuje nie tylko do korzystania z mieszkania, lecz również z pomieszczeń lub urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynku. Są to uprawnienia tak szerokie, że treść tej służebności jest podobna do treści użytkowania. Mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie. Inne osoby może przyjąć tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci przyjęte jako małoletnie mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletniości.

Reasumując, w opisany stanie faktycznym właściciel nieruchomości może swobodnie dysponować tą nieruchomością, a jedynym dla niego ograniczeniem jest ustanowiona służebność osobista. Jeżeli umowa na podstawie, której ustanowiono tą służebność nie precyzuje szczegółowo zakresu ustanowionej służebności, to uprawnionemu przysługiwać będzie prawo do korzystania z nieruchomości mieszkalnej oraz z tych części nieruchomości, która przeznaczona jest do użytku wspólnego.

Zasadniczo zatem budynek gospodarczy nie mieści się w pojęciu służebności osobistej – służebności mieszkania i nie będzie objęty jej zakresem, chyba że jest on przeznaczony do wspólnego korzystania przez wszystkie zamieszkujące osoby. W takim wypadku właściciel może swobodnie decydować o swojej rzeczy, w tym również wyburzyć taki budynek gospodarczy. Oczywiście najistotniejsza będzie w tym zakresie umowa i jej zapisy określające ustanowioną służebność. W umowie i jej interpretacji należałoby przede wszystkim szukać odpowiedzi na to pytanie.   

Porady prawne / pomoc prawna

www.SerwisPrawa.pl