Komornik może zająć rachunek bankowy należący do spółki cywilnej

Zgodnie z przepisem art. 778 k.p.c. do egzekucji ze wspólnego majątku wspólników spółki prawa cywilnego konieczny jest tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom.  Art. 778 k.p.c. jest konsekwencją przyjęcia zasady, że tytuł egzekucyjny uprawnia do egzekucji z całego majątku dłużnika i tylko z tego majątku. Nie można skierować egzekucji do rzeczy będącej współwłasnością dłużnika i osoby trzeciej. Jednakże w sprzeczności z tym przepisem stoi art. 891¹ § 1 k.p.c., zgodnie z którym, na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko dłużnikowi można zająć wierzytelność z rachunku wspólnego prowadzonego dla dłużnika i osób trzecich. Dalsze czynności egzekucyjne prowadzone będą do przypadającego dłużnikowi udziału w rachunku wspólnym stosownie do treści umowy regulującej prowadzenie rachunku, którą dłużnik obowiązany jest przedłożyć komornikowi w terminie tygodnia od daty zajęcia. Przepisy o wyjawieniu majątku stosuje się odpowiednio. Jeżeli umowa nie określa udziału w rachunku wspólnym albo gdy dłużnik nie przedłoży umowy, domniemywa się, że udziały są równe. Po ustaleniu udziału dłużnika zwalnia się pozostałe udziały od egzekucji. Zgodnie z § 2 powyższego przepisu, w razie zajęcia rachunku wspólnego dla wspólników spółki cywilnej, komornik zawiadamia pozostałych wspólników.

Wprowadzenie przez ustawodawcę wyłomu w zasadzie prowadzenia egzekucji z całego majątku dłużnika i tylko z tego majątku (art. 891¹ § 1 k.p.c.) stoi w sprzeczności z zasadą wspólności łącznej majątku wspólnego spółki cywilnej. Takie stwierdzenie znajduje uzasadnienie w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2007 roku (sygn. akt II CSK 321/06), w którym sąd stwierdził, że  dopóki trwa stosunek prawny spółki wspólność łączna majątku wspólnego jest nienaruszalna (art. 863 k.c.). Zajęcie rachunku bankowego spółki, gdzie znajdują się środki pieniężne nie będące zyskiem spółki (który, mógłby podlegać wypłacie w odpowiednim określonym w umowie stosunku procentowym), faktycznie powoduje, że za zobowiązania wspólnika odpowiadają wszyscy wspólnicy. Środki finansowe zgromadzone na rachunku nie stanowią przecież zysku podlegającego wypłacie i podziałowi pomiędzy wspólników, a stanowią jedynie majątek obrotowy spółki, który do czasu jego podziału stanowi współwłasność. Dopuszczona na podstawie art. 891¹ § 1 k.p.c. możliwość zajęcia rachunku bankowego spółki, narusza podstawowe zasady ochrony konstytucyjnej prawa własności. Zgodnie z Konstytucją prawo własności można ograniczyć tylko ze względu na ważną wartość mocniej chronioną (zasada hierarchiczności wartości chronionych przez prawo). Wartością wyżej chronioną (art. 21 konstytucji) jest jedynie interes publiczny (cele publiczne), a nie - jak tego chce ustawodawca w art. 891¹ § 1 k.p.c. - subiektywny interes wierzyciela osobistego.

Z tego też względu moim zdaniem mimo, że faktycznie art. 891¹ § 1 k.p.c. dopuszcza zajęcie samego rachunku bankowego w spółce cywilnej mimo braku klauzuli wykonalności na wszystkich wspólników, to jest on sprzeczny z 870 k.c. i art. 778 k.p.c. a także samą Konstytucją. Do czasu jednak obowiązywania tego przepisu istnieje on w obrocie prawnym i na jego podstawie komornik mógł dokonać zajęcia, przy czym czynności egzekucyjne winny być dokonane jedynie do przysługującego dłużnikowi udziału w rachunku (jeżeli nie ma odmiennej umowy co do zasady udział ten wynosi połowę).

Odpowiednim środkiem do ochrony praw przez wspólników spółki cywilnej, jest powództwo przeciwegzekucyjne. Zgodnie z art. 841 § 1 k.p. c. osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa. Powództwo można wnieść w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych. Zatem w opisanym stanie faktycznym konieczne byłoby wniesienie powództwa o zwolnienie spod egzekucji połowy środków zgromadzonych na rachunku jako środków nie należących do dłużnika (chyba, że w umowie rachunku bankowego określono inny podział).

Jarosław Olejarz

Radca prawny

Podstawa prawna:

[art. 778 k.p.c.]

[art. 891¹ § 1 k.p.c.]

[art. 870 k.c.]