Świadek
Informacje uzyskane od świadków mogą niejednokrotnie okazać się kluczowe dla rozwiązania danej sprawy, zarówno w postępowaniu cywilnym jak i postępowaniu karnym. Ustawodawca przewidział, że świadkowie mogą korzystać z instytucji związanej ze zwrotem kosztów stawiennictwa i uczestnictwa w postępowaniu. Pamiętajmy jednak, że powyższa kwestia podlega pod ścisłą regulację prawną.
Postępowanie karne
W postępowaniu karnym zasady zwrotu kosztów dla świadka uległy znaczącej zmianie. Od przyszłego roku zmiany będą wiązać się z kwestią zwrotu kosztów podróży dla świadków, a także osób im towarzyszących – w przypadku, gdy świadek nie będzie mógł stawić się na wezwanie sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze bez opieki takiej osoby. Powyższym podmiotom będzie przysługiwał zwrot kosztów podróży z miejsca ich zamieszkania do miejsca wykonania czynności postępowania na wezwanie sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Zwrot obejmie rzeczywiście poniesione racjonalne i celowe koszty przejazdu własnym samochodem lub innym odpowiednim środkiem transportu, a także koszty noclegu oraz utrzymania w miejscu wykonywania czynności postępowania – zwłaszcza, gdy owe czynności przewidziane są na kilka dni realizacji.
Ustawodawca wprowadzi także zwrot zarobku lub dochodu utraconego z powodu stawiennictwa na wezwanie sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze – w wysokości jego przeciętnego dziennego zarobku lub dochodu. Pamiętajmy, że górną granicę tak określonego zwrotu stanowić ma równowartość 4,6 % kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Utrata zarobku lub dochodu musi być jednak należycie wykazana, to samo odnosi się zresztą do postulowanej wysokości zarobku lub dochodu.
Powyższe reguły znajdą zastosowanie nie tylko do świadka, który rzeczywiście został przesłuchany w danym postępowaniu, ale także wobec takiego, który pomimo stawienia się na wezwanie sądu lub właściwego organu – nie został przesłuchany. Jeżeli jednak świadek stawi się bez uprzedniego wezwania sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, zwrot wszelkich możliwych należności nastąpi wyłącznie, gdy taka osoba zostanie przesłuchana.
Pamiętajmy, że wszystkie powyższe zasady nie znajdą zastosowania wobec świadka, który jest zatrudniony w organie władzy publicznej, jeśli został powołany do zeznawania w związku z takim zatrudnieniem.
Nowością w omawianej materii jest także możliwość uzyskania wynagrodzenia przez biegłego lub specjalistę za wykonaną pracę oraz zwrot poniesionych przez nich wydatków niezbędnych dla wydania opinii koniecznej w postępowaniu karnym. Obliczane będą wg stawki wynagrodzenia za godzinę pracy albo wg taryfy zryczałtowanej określonej dla poszczególnych kategorii biegłych ze względu na dziedzinę, w której są oni specjalistami. Ważną informacją jest to, że biegli i inni specjaliści będą mogli korzystać ze zwrotu kosztów podróży i noclegu na takich samych zasadach jak świadkowie.
Nie zapominajmy także, że wszelkie omówione w niniejszym artykule należności, niezależnie od rodzaju podmiotu, któremu one przysługują, zostaną wypłacone dopiero na wniosek zainteresowanego – sąd nie orzeknie o zwrocie kosztów z urzędu. Wniosek taki trzeba będzie złożyć w terminie zawitym wynoszącym 3 dni od dnia zakończenia czynności z udziałem osoby uprawnionej do omówionych należności. Wniosek można złożyć ustnie do protokołu lub na piśmie. Należności powinny być wypłacone niezwłocznie.
Postępowanie cywilne
W postępowaniu cywilnym zwrot kosztów odbywa się na bardzo podobnych zasadach. Świadkowi przysługuje zwrot kosztów podróży – z miejsca jego zamieszkania do miejsca wykonywania czynności sądowej na wezwanie sądu – w wysokości rzeczywiście poniesionych, racjonalnych i celowych kosztów przejazdu własnym samochodem lub innym odpowiednim środkiem transportu. Górną granicę należności stanowi wysokość kosztów przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju. Według tych samych zasad świadkowi przysługuje zwrot kosztów noclegu oraz utrzymania w miejscu wykonywania czynności sądowej. Pamiętajmy, że wysokość kosztów świadek powinien należycie wykazać.
Oprócz zwrotu kosztów stawiennictwa, świadkowi przysługuje zwrot zarobku lub dochodu utraconego z powodu stawiennictwa na wezwanie sądu. Wynagrodzenie za utracony zarobek lub dochód za każdy dzień udziału w czynnościach sądowych przyznaje się świadkowi w wysokości jego przeciętnego dziennego zarobku lub dochodu. W przypadku świadka pozostającego w stosunku pracy przeciętny dzienny utracony zarobek oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu należnego pracownikowi ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Górną granicę należności stanowi równowartość 4,6% kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, której wysokość, ustaloną według odrębnych zasad, określa ustawa budżetowa. W przypadku gdy ogłoszenie ustawy budżetowej nastąpi po dniu 1 stycznia roku, którego dotyczy ustawa budżetowa, podstawę obliczenia należności za okres od 1 stycznia do dnia ogłoszenia ustawy budżetowej stanowi kwota bazowa w wysokości obowiązującej w grudniu roku poprzedniego. Tak jak poprzednio – utratę zarobku lub dochodu oraz ich wysokość świadek powinien należycie wykazać.
Pamiętajmy, że prawo do żądania należności przewidzianych powyżej służy także osobie wezwanej w charakterze świadka, jeżeli się stawiła, choćby nie została przesłuchana. W wypadku gdy osoba uprawniona do otrzymania takich należności zostanie wezwana w charakterze świadka w kilku sprawach na ten sam dzień, przyznaje się jej te należności tylko raz.
