Istota umowy renty
Przez umowę renty jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku. Zgodnie z uregulowaniem kodeksowym umowa renty powinna być stwierdzona pismem.
Przyjmuje się w orzecznictwie, że świadczenia okresowe polegają na dawaniu pewnej ilości pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych w określonych regularnych odstępach czasu. Świadczenie jednorazowe natomiast jest wówczas, gdy jego spełnienie wymaga tylko jednego aktu ze strony dłużnika, skutkiem czego zobowiązanie wygasa. W pewnych sytuacjach świadczenie jednorazowe może zostać podzielone i być wykonywane częściami. Wtedy mówimy o świadczeniu sukcesywnym. Różnica pomiędzy świadczeniami okresowymi a świadczeniami sukcesywnymi sprowadza się do tego, że te pierwsze nie stanowią jednej całości, a każde poszczególne świadczenie ma charakter samoistny (por. uzasadnienie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 11 grudnia 2002 r., sygn. akt: I SA/Łd 477/01).
Argumentacja zawarta w judykatach wskazuje, iż zobowiązanie się do świadczeń okresowych należy, zgodnie z art. 903 k.c., do essentialia negotii (postanowień przedmiotowo istotnych) umowy renty. Świadczenie okresowe polega na stałym dawaniu przez czas trwania stosunku prawnego pewnej ilości pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych w określonych regularnych odstępach czasu, jednak nie składających się na pewną z góry co do wielkości określoną całość (zob. uzasadnienie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 maja 2006 r., sygn. akt: II FSK 715/05).
Powyżej przywołano kwestię postanowień przedmiotowo istotnych umowy. Wypadnie w tym miejscu nadmienić, że postanowieniami tymi są elementy umowy cywilnoprawnej, bez których umowa ta nie ma racji bytu, tj. nie może dojść do skutku.
Według Kodeksu cywilnego do renty ustanowionej za wynagrodzeniem stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży. Do renty ustanowionej bez wynagrodzenia zaś stosuje się przepisy o darowiźnie.
Płatność renty
Jeżeli nie oznaczono inaczej terminów płatności renty, rentę pieniężną należy płacić miesięcznie z góry, a rentę polegającą na świadczeniach w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku należy uiszczać w terminach wynikających z właściwości świadczenia i celu renty.
Jeżeli uprawniony dożył dnia płatności renty płatnej z góry, należy mu się całe świadczenie przypadające za dany okres. Renta płatna z dołu powinna być zapłacona za czas do dnia, w którym obowiązek ustał.
Renta nieodpłatna a darowizna
Nie można zgodzić się ze stwierdzeniem, iż renta nieodpłatna jest darowizną. Z przepisu art. 906 § 2 k.c. wynika, że do renty ustanowionej bez wynagrodzenia stosuje się przepisy o darowiźnie. To, że stosuje się w tym przypadku przepisy o darowiźnie nie oznacza jednak, że w istocie renta taka jest darowizną. Wskazuje się, że inny jest cel tych umów. W przypadku darowizny zamiarem darczyńcy jest to, aby określona osoba odniosła, kosztem jego majątku, korzyść pod tytułem nieodpłatnym. Okazanie szczodrobliwości jest tu główną przyczyną podjęcia czynności. Nie ma przy tym znaczenia, jakim motywem działania kierował się darczyńca. Istotną przesłanką darowizny jest nieodpłatność. Nieodpłatność decyduje o bycie prawnym tej umowy. W przypadku zawarcia umowy renty, określonej w art. 903 i n. k.c., strony dążą do zaspokojenia pewnych interesów życiowych osoby korzystającej z renty. Motyw działania rentodawcy ma więc – w przeciwieństwie do umowy darowizny – istotne znaczenie (por. uzasadnienie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 maja 2006 r., sygn. akt: II FSK 716/05).
Zmiana stosunków
Jeżeli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy, każda ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie.
Odpowiednie stosowanie przepisów o rencie
Przepisy kodeksu traktujące o rencie stosuje się w braku przepisów szczególnych także w wypadku, gdy renta wynika ze źródeł pozaumownych.
Podstawa prawna
Art. 903, art. 9031, art. 904, art. 905, art. 906, art. 907 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 121).
Orzecznictwo
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 11 grudnia 2002 r., sygn. akt: I SA/Łd 477/01.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 maja 2006 r., sygn. akt: II FSK 715/05.
wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 maja 2006 r., sygn. akt: II FSK 716/05.
