Mianem dorobku określa się wzrost wartości majątku małżonka po zawarciu umowy majątkowej. Nabiera on szczególnego znaczenia wówczas, gdy ustaje umowny ustrój rozdzielności.
Sposób obliczania dorobku
Dorobek oblicza się według stanu majątku z chwili ustania rozdzielności majątkowej i według cen z chwili rozliczenia. Jeżeli umowa majątkowa nie stanowi inaczej, przy jego obliczaniu pomija się:
1. przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem umowy majątkowej oraz te uzyskane w drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
2. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
3. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
4. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
5. prawa autorskie i prawa pokrewne;
6. prawa własności przemysłowej;
7. inne prawa twórcy.
Obliczając dorobek każdego z małżonków, pomija się także przedmioty nabyte w zamian za składniki majątku wymienione wyżej w pkt. 1–7. Ustawodawca nakazał jednak doliczać wartość:
1. darowizn dokonanych przez jednego z małżonków, z wyłączeniem darowizn na rzecz wspólnych zstępnych oraz drobnych zwyczajowo przyjętych darowizn na rzecz innych osób;
2. usług świadczonych osobiście przez jednego z małżonków na rzecz majątku drugiego małżonka;
3. nakładów i wydatków na majątek jednego małżonka z majątku drugiego małżonka.
Istota wyrównania dorobków
Wyrównanie dorobków, stanowiące instytucję prawa rodzinnego opisaną normą art. 514 k.r.o, jest przede wszystkim konsekwencją określonego w art. 27 k.r.o. obowiązku przyczyniania się obojga małżonków do zaspokajanie potrzeb założonej rodziny. W przypadku istnienia umowy kreującej rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków może zaistnieć sytuacja, w której realizacja obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny przez jednego z małżonków doprowadziła do znacznego zmniejszenia jego dorobku. Wówczas ogólnie przyjęte zasady słuszności nakazują chronić interes tego, który w imię dobra rodziny zrezygnował np. z pracy zarobkowej celem wychowania wspólnych małoletnich dzieci, czego skutkiem było zmniejszenie jego dorobku w porównaniu z dorobkiem drugiego małżonka.
Wyrównanie dorobków między spadkobiercami a małżonkiem pozostałym przy życiu
Przepisy art. 514 oraz art. 515 dopuszczają przeprowadzenie wyrównania dorobków nie tylko za życia małżonków, ale również w przypadku śmierci jednego z nich. Śmierć małżonka nie przekreśla ponadto przysługującego mu za życia roszczenia o zmniejszenie obowiązku wyrównania dorobków. Jeżeli zmarły małżonek obowiązany był do takiego wyrównania poprzez zapłatę lub przeniesienie prawa i istniały ważne powody uzasadniające zmniejszenie tego obowiązku, spadkobiercy mogą wystąpić z takim żądaniem, ale tylko wówczas, gdy zmarły małżonek, będący ich spadkodawcą, wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub separację.
Pojęcie ważnych powodów, mające charakter niedookreślony, nie jest przez ustawodawcę bliżej precyzowane w żadnym z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Oznacza to, że dopuszcza się swobodę w interpretacji konkretnych stanów faktycznych, na gruncie których dochodzi do zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków. Dla przykładu można tu wskazać takie okoliczności jak uzależnienie od alkoholu małżonka żądającego wyrównania dorobków czy jego hulaszczy tryb życia.
Z uwagi na fakt, że sprawy rodzinne, także te o charakterze majątkowym, dotykają kwestii osobistych, ustawodawca przyznał pierwszeństwo ich rozstrzygania w drodze porozumienia stron. Dopiero gdy spadkobiercy i żyjący małżonek nie dojdą do konsensusu w kwestii sposobu lub wysokości wyrównania, wówczas organem kompetentnym do rozwiązania sporu będzie sąd.
Podstawa prawna:
Art. 513 , art. 514, art. 515 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
