Zasadniczo w chwili zawarcia małżeństwa pomiędzy małżonkami powstaje ustawowa wspólność majątkowa, która po rozwodzie przekształca się we współwłasność ułamkową. Podział tej współwłasności, czyli właśnie podział majątku może być dokonany przez byłych małżonków w formie umowy (tzw. umowa działowa). Jeśli jednak nie mogą oni dojść do porozumienia w tej kwestii, które siłą rzeczy jest niezbędne przy zawieraniu umowy, podziału może dokonać sąd w toku procesu rozwodowego albo w oddzielnym postępowaniu nieprocesowym o podział majątku wspólnego.
Celem takiego postępowania jest kompleksowe rozstrzygnięcie kwestii spornych dotyczących majątku wspólnego. Zgodnie z art. 684 k.p.c. "Skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd". Oznacza to, że sąd ma obowiązek dokładnego zbadania, co wchodzi w skład majątku wspólnego i jaka jest wartość jego poszczególnych składników, a także majątku w całości. Pamiętać należy, że podziałowi podlegają tylko te składniki majątku, które wchodziły do niego w momencie ustania wspólności, czyli w dniu uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Jeśli w skład majątku wchodzi nieruchomość, sąd ustala także jej przynależność do majątku wspólnego lub osobistego małżonków (nawet jeśli w księdze wieczystej wpisany był tylko jeden małżonek).
Sąd ustala także wartość przedmiotów majątkowych podlegających podziałowi. W orzecznictwie oraz doktrynie panuje jednolite stanowisko, że wartość składników majątkowych określa się według cen z chwili dokonania podziału, tj. cen w chwili zamknięcia rozprawy przez sąd. Oszacowanie przedmiotów objętych wspólnością majątkową następuje według cen z chwili orzekania o podziale, a nie cen z chwili ustania wspólności. Ustalenie to powinno zostać dokonane w oparciu o ceny rynkowe oraz powinno uwzględniać wszelkie obciążenia ustanowione na majątki (np. hipoteka na nieruchomości), gdyż realnie zmniejszają one wartość majtku. Oczywiście sąd może wziąć pod uwagę sugestię samych małżonków co do wartości majątku, pod warunkiem, że ich propozycja będzie zgodna. O ile zgodna wycena dokonana przez małżonków nie jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego oraz nie narusza rażąco interesu jednego z byłych małżonków, powinna ona być uwzględniana przez sąd. Pamiętać jednak należy, że skoro strony spotkały się w sądzie, dojście przez nie do porozumienia jest raczej mało prawdopodobne.
Podział majątku może polegać zarówno na przyznaniu każdemu z małżonków poszczególnych przedmiotów majątkowych, jak również przyznanie ich jednemu z małżonków wraz ze zobowiązaniem do dokonania spłaty na rzecz drugiego.
Anna Kasza – Aplikant radcowski
Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych
Ślązak, Zapiór i Wspólnicy
