W jaki sposób można przeprowadzić podział majątku?
Podział majątku wspólnego można przeprowadzić albo w drodze umowy między byłymi małżonkami albo sądownie. Sądowy podział może nastąpić jeszcze w trakcie postępowania rozwodowego w sądzie okręgowym lub też w odrębnym postępowaniu o podział majątku wspólnego, w sądzie rejonowym.
Umowny podział majątku
W sytuacji, gdy małżonkowie są zgodni w kwestii podziału majątku, wówczas mogą dokonać go w drodze umowy. W takim przypadku uzgadniają pomiędzy sobą, w jaki sposób chcą podzielić wspólny majątek i sporządzają umowę o jego podziale. Należy jednak pamiętać, że jeżeli elementem majątku jest nieruchomość albo spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu umowa musi być zawarta u notariusza. Nawet biorąc pod uwagę wynagrodzenie notariusza, jest to i tak najtańszy oraz najprostszy sposób rozwiązania tej kwestii. Dodatkowo pozwala to uniknąć długotrwałego i wyczerpującego procesu sądowego.
Podział sądowy
Na wniosek jednego z małżonków sąd może w już wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego. Przeprowadzenie tego podziału nie może jednak spowodować nadmiernej zwłoki w postępowaniu, a więc zazwyczaj wymaga porozumienia małżonków w tym temacie. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe. W przypadku, gdy podział następuje już po rozwodzie należy złożyć do sądu odpowiedni wniosek. Wniosek wnosi się do sądu rejonowego (wydział cywilny) miejsca położenia majątku. Warto również skorzystać z pomocy mediatora lub dokonać podziału majątku w sądzie polubownym. Należy pamiętać, że sądowe sprawy o podział majątku po rozwodzie wiążą się z dużymi kosztami. Koszty uzależnione są od sposobu podziału. Wniosek do sądu o podział majątku po rozwodzie podlega bowiem opłacie w wysokości 1.000,-zł a jeżeli małżonkowie przedstawią zgodny plan podziału kwota ta ulega zmniejszeniu do 300,-zł. Ponadto trzeba również doliczyć koszty sądowe, ewentualne wynagrodzenie biegłego, koszty mediacji, a także wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego.
Zasady podziału majątku
W postępowaniu o podział majątku wspólnego stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Należy pamiętać, że do podziału nie wchodzą majątki osobiste małżonków, Do majątku osobistego zaliczają się dobra pozyskane przed ślubem, udziały w spółkach cywilnych, spadki i darowizny, prawa twórcy wynalazku, prawa niezbywalne (np. prawa autorskie, prawo do renty), przedmioty służące do zaspokajania potrzeb osobistych jednego z małżonków (biżuteria, ubrania), nagrody za osiągnięcia jednego z małżonków, wynagrodzenia niewypłacone przez pracodawcę oraz dobra zakupione za składniki majątku osobistego. Podziałowi podlegają aktywa majątku wspólnego małżonków i co do zasady niedopuszczalne są rozliczenia długów. Jednak w praktyce przy zgodzie małżonków istnieje możliwość obciążenia jednego z nich obowiązkiem spłaty długu. Przy podziale obowiązuje zasada, że udziały obojga małżonków w majątku wspólnym są równe. Ponieważ w niektórych przypadkach taki podział majątku mógłby być krzywdzący dla jednego z nich, każdy z małżonków może żądać, żeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Strona, która wystąpi z taki żądaniem musi oczywiście udowodnić istnienie ważnych powodów do ustalenia nierównych udziałów. Może tak być w przypadku, gdy jeden z małżonków istotnie przyczynił się do powstania majątku wspólnego, lub też gdy jeden z nich rażąco uchylał się od zwiększania dorobku małżeńskiego. Przy ocenie, w jakim stopniu każde z nich przyczyniło się do powstania dorobku, sąd musi uwzględniać także nakład osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Jeżeli więc żona nie pracowała zawodowo albo jej zarobki były wprawdzie dużo niższe niż męża, ale wychowywała dzieci i zajmowała się domem, to sąd uzna, że udziały obojga w majątku wspólnym są takie same. W przypadku zaś, gdy np. gdy jeden z małżonków odziedziczył większość majątku albo gdy nie mógł przyczynić się do zwiększania majątku z powodu choroby, sąd może orzec, że nie ma powodów do ustalania nierównych udziałów. Może się również zdarzyć, że część (a nawet całość) majątku wspólnego powstała w wyniku nakładów poczynionych z majątku osobistego jednego z małżonków lub też część majątku osobistego powstała dzięki nakładom z majątku wspólnego. Dlatego też, każdy z małżonków może żądać zwrotu wydatków i nakładów poniesionych ze swego majątku osobistego na majątek wspólny i każdy z nich powinien też zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty. Co istotne, nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.
