Skarżąca wniosła do Sądu Najwyższego skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku sądu okręgowego w sprawie o zapłatę, ponieważ jej zdaniem, z wydaniem tego wyroku wiązało się wyrządzenie jej szkody. Skarga została odrzucona ze względu na to, iż zamknięta jest przez zaskarżony przepis droga do stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem. Przepis ten wprowadza kryterium czasowe dla uruchamiania tej szczególnej procedury tylko w odniesieniu do orzeczeń, które uprawomocniły się przed 1 września 2004 roku. Jest to data wejścia w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o zmianie ustawy Kodeks cywilny. Prawo dochodzenia wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez wydanie niezgodnego z prawem orzeczenia sądowego jest zagwarantowane w konstytucji. Jego realizacja wymaga istnienia kompletnej sądowej procedury, której elementem będzie droga do stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem. Zdaniem skarżącej naruszenie jej konstytucyjnych praw polega na pozbawieniu jej, elementu trybu stwierdzania niezgodności orzeczenia z prawem.
Według skarżącej, od momentu wejścia w życie obowiązującej konstytucji ustawodawca powinien stworzyć odpowiednie warunki do realizacji prawa odszkodowań z art. 77 ust. 1 konstytucji. Wieloletnia zwłoka w tym zakresie i wprowadzenie drogi odszkodowawczej dopiero w 2004 roku nie oznacza zwolnienia ustawodawcy z obowiązku takiego ukształtowania przepisów międzyczasowych, aby umożliwiały one obywatelom realne skorzystanie z konstytucyjnych praw.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw w zakresie, w jakim wyłącza skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia sądu wyrządzającego szkodę, które stało się prawomocne po dniu wejścia w życie konstytucji, jest niezgodny z art. 77 ust. 2 w związku z art. 45 ust. 1 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.
Sprawa została rozpoznana w trybie art. 59 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Przepis ten umożliwia Trybunałowi procedowanie na posiedzeniu niejawnym, o ile z zajętych na piśmie stanowisk uczestników postępowania bezspornie wynika, że akt normatywny, na podstawie którego sąd lub inny organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o konstytucyjnych wolnościach i prawach albo obowiązkach skarżącego, jest niezgodny z konstytucją. Orzeczenie wydane w tym trybie podlega ogłoszeniu.
Poddany kontroli Trybunału Konstytucyjnego przepis – do zdarzeń oraz stanów prawnych powstałych przed 1 września 2004 r. – nakazuje stosować przepisy kodeksu cywilnego w brzmieniu obowiązującym przed 1 września 2004 r. Art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw wskazuje datę, od której w systemie prawa cywilnego obowiązuje i może być stosowany art. 4171 § 2 k.c. Przepis ten – w przeciwieństwie do poprzednio obowiązującego reżimu prawnego – uzależnia dochodzenie odszkodowania za niezgodne z prawem orzeczenie sądu od uprzedniego stwierdzenia niezgodności z prawem tego orzeczenia we "właściwym postępowaniu".
W skardze konstytucyjnej wskazano, że jednym z "właściwych" postępowań jest postępowanie ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Postępowanie to zostało wprowadzone mocą ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych. Ustawa zmieniająca k.p.c. nie zawierała przepisów intertemporalnych. W orzecznictwie i doktrynie powstały, zatem wątpliwości dotyczące zakresu czasowego stosowania skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Rozstrzygając te wątpliwości w uchwale siedmiu sędziów z 26 października 2005 r. (sygn. akt III BZP 1/05) Sąd Najwyższy uznał, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje jedynie od orzeczeń, które stały się prawomocne po 1 września 2004 r. W ocenie Sądu Najwyższego, przemawiała za tym funkcjonalna i systemowa wykładnia art. 5 ustawy zmieniającej k.c.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zaskarżony przepis zamyka drogę sądową dochodzenia naruszonych praw oraz uniemożliwia rozpoznanie sprawy o odszkodowanie za niezgodne z prawem działanie władzy publicznej polegające na wydaniu orzeczenia sądu cywilnego. Uzasadniając rozstrzygnięcie, Trybunał Konstytucyjny przypomniał o znaczeniu konstytucjonalizacji odpowiedzialności władzy publicznej. W art. 77 ust. 1 konstytucji zagwarantowane jest prawo podmiotowe do domagania się odszkodowania za niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że od momentu wejścia w życie Konstytucji RP istnieje podstawa roszczeń z tytułu szkody wyrządzonej niezgodnym z prawem orzeczeniem sądu. Zarazem jednak warunkiem prawnym dochodzenia tego roszczenia jest uprzednie stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia.
W opinii Trybunału Konstytucyjnego zaskarżony przepis uniemożliwiał realizację – opartego na art. 417 k.c. w związku z art. 77 ust. 1 konstytucji – roszczenia odszkodowawczego przez to, że ograniczał zakres czasowy skargi o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem jedynie do orzeczeń, które stały się prawomocne po 1 września 2004 r. Od 17 października 1997 r. do 1 września 2004 r. brak było uniwersalnego i powszechnego instrumentu procesowego umożliwiającego stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń. Trybunał Konstytucyjny uznał, że zaskarżony przepis zamyka poszkodowanym drogę sądową i zarazem pozbawia ich prawa do prawidłowo ukształtowanej procedury sądowej oraz prawa do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia sądu odszkodowawczego. Od 17 października 1997 r. do 1 września 2004 r. poszkodowani nie mogli bowiem efektywnie korzystać z przysługującego im prawa do sądu w zakresie postępowania odszkodowawczego.
Wyrok ma charakter zakresowego rozstrzygnięcia intertemporalnego. Nie oznacza on zatem usunięcia całego przepisu z systemu prawnego. Skutkiem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego jest utrata mocy obowiązującej jedynie oznaczonego w sentencji fragmentu normy wyrażonej w art. 5 ustawy zmieniającej k.c. Zakresowa formuła wyroku umożliwia osobom, które przy spełnieniu przesłanek wynikających z art. 4241-42412 k.p.c. legitymują się orzeczeniem, które stało się prawomocne po wejściu w życie Konstytucji RP, dostęp do sądu celem uzyskania stosownego stwierdzenia niezgodności z prawem orzeczenia dla potrzeb postępowania odszkodowawczego.
