Artykuł 3 ust. 1 ustawy o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych zapewnia wykonanie przez Skarb Państwa umowy poręczenia między innymi w sytuacji, gdy spłata kredytu nie zostanie dokonana w wysokości wynikającej z art. 11 ustawy o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych. Według wnioskodawcy ustawodawca konstruując art. 3 ust. 1 naruszył zasadę demokratycznego państwa prawnego, która wymaga stanowienia norm nienagannych z punktu widzenia techniki legislacyjnej. Normy te powinny realizować założenia leżące u podstaw porządku konstytucyjnego w Polsce i strzec tego zespołu wartości, który wyraża konstytucja. Odstąpienie od tych zasad mogłoby nastąpić w sytuacji szczególnej konieczności uzasadnionej interesem publicznym, a taka nie miała tu miejsca. Sytuacja ekonomiczna komercyjnego banku, nie może być uprzywilejowana i traktowana na równi z interesem publicznym i realizowana kosztem kredytobiorców.
Natomiast zgodnie z art. 5 ust. 5. bank ma prawo, bez uzyskania pisemnego oświadczenia kredytobiorcy o poddaniu się egzekucji, wystawiać bankowe tytuły egzekucyjne stosownie do art. 96-98 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawa bankowego, w celu wyegzekwowania od kredytobiorców należności z tytułu kwoty kredytu, odsetek skapitalizowanych i odsetek bieżących. Kwestionowany przepis zdaniem wnioskodawcy narusza zasadę określoną w art. 20 konstytucji, stawiając w pozycji uprzywilejowanej bank – spółkę Skarbu Państwa, w stosunku do własności prywatnej – spółdzielni mieszkaniowych. Ponadto jest sprzeczny z zasadą równości, która gwarantuje wszystkim prawo do równego traktowania.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
- art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych, w zakresie, w jakim ma zastosowanie do art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych jest zgodny z art. 2 konstytucji;
- art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych, w zakresie, w jakim nadaje bankowi prawo do wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych bez uzyskania pisemnego oświadczenia kredytobiorcy o poddaniu się egzekucji jest zgodny z art. 20, art. 32 ust. 1
nie jest niezgodny z art. 76 i art. 75 ust. 1 konstytucji.
Art. 3 ust. 1 ustawy z 29 listopada 2000 r. o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych odsyła do art. 11 ust. 1 z 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych obowiązującego po 18 stycznia 1996 r., czyli do przepisu, co do którego wcześniej Trybunał Konstytucyjny orzekł w wyroku z 17 grudnia 1997 r. (sygn. K 22/96, OTK ZU nr 5-6/1997, poz. 71), że jest niezgodny z konstytucją jedynie co do sposobu jego wprowadzenia. Nie jest więc trafne stanowisko wnioskodawcy stwierdzające, że art. 3 ust. 1 ustawy z 29 listopada 2000 r. o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych odwołuje się do przepisu uznanego wcześniej przez Trybunał Konstytucyjny za niekonstytucyjny, jeśli chodzi o jego treść.
Według Trybunału Konstytucyjnego nie znajduje także uzasadnienia pogląd wnioskodawcy o uprzywilejowaniu i prawnym preferowaniu państwowych jednostek organizacyjnych w obrocie cywilnoprawnym. Bank, który wystawia bankowy tytuł egzekucyjny na podstawie art. 5 ust. 5 ustawy z 29 listopada 2000 r. o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych, nie jest już stroną (wierzycielem) stosunku zobowiązaniowego ze spółdzielnią mieszkaniową (dłużnikiem), wynikającego z udzielonego wcześniej kredytu. Po wykonaniu poręczenia podmiotem tym staje się bowiem wyłącznie Skarb Państwa.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia konstytucyjnej zasady równości Trybunał Konstytucyjny zauważył, że sytuacja faktyczna spółdzielni mieszkaniowych, którym banki udzieliły kredytów na budownictwo mieszkaniowe w latach 1965-1992, jest odmienna od sytuacji faktycznej spółdzielni mieszkaniowych, którym banki udzieliły kredytu po 1992 r., gdyż dopiero udzielanie kredytów spółdzielniom mieszkaniowym po przejściu do gospodarki rynkowej stanowi przejaw działalności banku nastawionej na osiągnięcie zysku. W dawnym systemie gospodarczym przyznawanie kredytu wykazywało cechy wsparcia państwa dla kredytobiorcy – spółdzielni mieszkaniowej. Udzielanie kredytów mieszkaniowych stanowiło bowiem realizację polityki mieszkaniowej państwa i metodę wspierania budownictwa mieszkaniowego. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego zarzut naruszenia zasady równości, polegający na zróżnicowaniu sytuacji prawnej dwóch stron umowy kredytowej, to jest kredytodawcy – banku oraz kredytobiorcy – spółdzielni mieszkaniowej, nie znajduje uzasadnienia, ponieważ zgodnie z konstrukcją prawną poręczenia w miejsce zaspokojonego dotychczasowego wierzyciela, wstępuje Skarb Państwa.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że występujące w sprawie okoliczności oraz kontekst normatywny, w którym umieszczony został art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych, dopuszcza, aby w odniesieniu do spółdzielni mieszkaniowych, którym udzielano preferencyjnych kredytów w okresie do 1992 r., można było nadawać klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu także wtedy, gdy przez dłużnika (spółdzielnię mieszkaniową) nie zostało złożone pisemne oświadczenie woli o poddaniu się egzekucji.
Trybunał Konstytucyjny uwypuklił jednocześnie, że jego stanowisko w niniejszej sprawie nie może być rozciągane na kwestie zgodności z konstytucją innych rozwiązań ustawowych dotyczących nadawania klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu.
