Piotr G. wniósł o umorzenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego na podstawie tytułu wykonawczego z uwagi na przedawnienie zobowiązania podatkowego. W uzasadnieniu wniosku wskazał, iż powyższym tytułem wykonawczym zostało objęte zobowiązanie w podatku dochodowym od osób fizycznych za rok 1996r. Termin płatności tego zobowiązania upłynął 30 kwietnia 1997r. Zarówno w chwili powstania zobowiązania, jak i w chwili upływu terminu płatności obowiązywała ustawa o zobowiązaniach podatkowych. Natomiast od 1 stycznia 1998r. zaczęła obowiązywać ordynacja podatkowa, która odmiennie reguluje kwestie przedawnienia zobowiązania podatkowego.
W aktualnie obowiązującym stanie prawnym art. 70 § 4 ordynacji podatkowej stanowi, iż bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny.
Według sądu pytającego, o ile więc, we wcześniejszym stanie prawnym do przerwania biegu terminu przedawnienia prowadziło tylko pierwsze wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz zastosowanie w jego trakcie środka egzekucyjnego, o tyle obecnie nie ma już takiego ograniczenia. Organy podatkowe zyskały zatem pełną swobodę w niweczeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.
W opinii sądu pytającego, zakwestionowany przepis w zakresie, w jakim w wyniku możliwości stosowania nieograniczonej liczby środków egzekucyjnych dopuszcza za każdym razem do przerwania biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, bez jednoczesnego wyznaczenia końcowego terminu biegu przedawnienia, jest niezgodny z zasadami zaufania do stanowionego przez państwo prawa oraz pewności prawa.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 70 § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa jest zgodny z art. 2 konstytucji.
Zakwestionowany w pytaniu prawnym przepis dotyczy przerwania biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został powiadomiony. Dotyczy to zatem sytuacji, w której wysokość podatku i termin płatności są podatnikowi znane, a w stosunku do podatnika prowadzone jest postępowanie egzekucyjne, zmierzające do przymusowego wyegzekwowania niezapłaconego w terminie świadczenia.
Trybunał Konstytucyjny przypomniał, że płacenie podatków jest konstytucyjnym obowiązkiem każdego. Zasadą jest zatem płacenie podatków, a nie ich unikanie i oczekiwanie na przedawnienie. Niewywiązywanie się ze zobowiązań podatkowych godzi bowiem zarówno w interes finansowy Skarbu Państwa oraz uprawnionych jednostek samorządu terytorialnego, ale także narusza szeroko pojęty interes publiczny, sprzeciwiając się równocześnie zasadom sprawiedliwości społecznej. Zgodnie z zasadą powszechności i sprawiedliwości podatkowej nie można zaakceptować sytuacji, w której niektórzy podatnicy uchylają się od wypełnienia ciążącego na nich obowiązku, korzystając jednakże ze świadczeń publicznych finansowanych z podatków płaconych przez pozostałych podatników. Tym samym, nie można traktować przedawnienia zobowiązań podatkowych jako konstytucyjnie chronionego prawa podatnika. Ustawodawca powinien natomiast ustanowić adekwatne mechanizmy prawne, pozwalające na efektywną egzekucję niezapłaconych danin.
Określając procedurę wygaśnięcia zobowiązań podatkowych na skutek upływu czasu, czyli ich przedawnienia, ustawodawca powinien wziąć pod uwagę wiele czynników. Po pierwsze, organy państwa muszą dysponować realną możliwością egzekwowania niezapłaconych należności, tak aby zapewnić realizację zasady powszechności i sprawiedliwości podatkowej oraz równowagę budżetową. Po drugie, ocena adekwatności długości terminu przedawnienia powinna uwzględniać okresy zawieszenia, gdy przedawnienie nie biegnie, a ponadto inne okoliczności, związane choćby z faktem prowadzenia różnego rodzaju kontroli podatkowych, które nie powodują zawieszenia bądź przerwania biegu przedawnienia. Po trzecie, należy uwzględnić okoliczności faktyczne, towarzyszące egzekwowaniu należności podatkowych, jak chociażby zachowania podatników uchylających się od opodatkowania albo ukrywających majątek przed egzekucją. W rezultacie Trybunał uznał, że nie ma konstytucyjnych przeszkód, aby ustawodawca wprowadził możliwość wielokrotnego przerywania biegu przedawnienia, jeśli będzie to służyć należytemu wyegzekwowaniu świadczenia podatkowego.
Trybunał Konstytucyjny nie dopatrzył się także naruszenia zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa przez art. 70 § 4 Ordynacji podatkowej, ponieważ egzekucja podatkowa jest konsekwencją niewywiązania się przez podatnika z istniejącego wcześniej obowiązku zapłaty podatku w określonej wysokości i w oznaczonym terminie. Jak zauważył Trybunał, w toku prowadzonej egzekucji podatkowej organy są związane zasadą legalizmu. Mogą stosować jedynie środki egzekucyjne określone w ustawie i na zasadach w niej ściśle określonych. Podatnikowi przysługują nadto rozmaite instrumenty restrukturyzacji długu podatkowego w postaci m.in. wniosku o odroczenie płatności, rozłożenie jej na raty lub nawet umorzenie. Podatnik może także bronić się w toku postępowania egzekucyjnego, m.in. przez wnoszenie – w ustawowo określonych sytuacjach – zarzutów na zbyt uciążliwe środki egzekucyjne, skargi na czynności egzekucyjne lub przewlekłość postępowania.
Ponadto, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że jakkolwiek instytucja przedawnienia zobowiązań podatkowych nie jest doskonała, gdyż w pewnych okolicznościach przedawnienie może nie nastąpić lub nastąpić dopiero po bardzo długim czasie, to otoczenie normatywne, w jakim art. 70 § 4 Ordynacji podatkowej funkcjonuje, jak też istniejąca w tym względzie praktyka, przesądzają o utrzymaniu domniemania zgodności zakwestionowanego przepisu z art. 2 konstytucji. Według Trybunału pytający sąd nie wykazał dostatecznie silnych argumentów, które pozwoliłyby obalić to domniemanie.
