Ponieważ Szwajcaria od lat słynie z ochrony tajemnicy bankowej, praktyczne konsekwencje tej zmiany budzą duże zainteresowanie. Zagadnienie jest tym bardziej istotne, że w polskiej procedurze podatkowej brak jest właściwie gwarancji procesowych umożliwiających zakwestionowanie włączenia do materiału dowodowego informacji uzyskanych w ramach wymiany międzynarodowej.
Warto zauważyć, że wprowadzone do umowy ze Szwajcarią postanowienie o wymianie informacji oparte jest zasadniczo na rozwiązaniach wypracowanych przez OECD. Ze względu na specyfikę regulowanej materii oraz swój ogólny charakter rozwiązania te stanowią jedynie pewien standard, który państwa wypełniają treścią dopiero na etapie stosowania umowy. Oznacza to, że choć treść przepisu dotyczącego wymiany informacji w poszczególnych umowach międzynarodowych jest podobna, to jego praktyczne działanie może wyglądać bardzo różnie, w zależności od takich czynników jak wewnętrzna polityka państw będących stronami umowy, układ sił pomiędzy nimi, istnienie lub brak wspólnego interesu w skutecznej wymianie informacji itd.
W przypadku umowy polsko-szwajcarskiej potencjalny zakres informacji, które mogą być przekazywane polskim władzom, można próbować określić, biorąc pod uwagę przede wszystkim samą treść wprowadzonych zmian, w szczególności w tych miejscach, gdzie różnią się one od standardowych rozwiązań Konwencji Modelowej OECD, a także szwajcarską politykę wymiany informacji w sprawach podatkowych (informacja szwajcarskiego resortu finansów).
Zmieniona umowa ze Szwajcarią, zgodnie ze standardem OECD, przewiduje wymianę informacji „na wniosek”. W ramach tego mechanizmu wniosek państwa proszącego powinien być dostatecznie skonkretyzowany, ponieważ wymiana ograniczona jest do informacji, „które mogą mieć istotne znaczenie” („foreseeably relevant”) dla zapewnienia skuteczności prawa podatkowego. Takie rozwiązanie miało ograniczyć możliwość prowadzenia przez państwo proszące tzw. „fishing expeditions”, czyli prób gromadzenia dużych ilości informacji o podatnikach niejako „na oślep”.
W związku z tak rozumianym kryterium potencjalnie „istotnego znaczenia” informacji w umowie ze Szwajcarią znalazły się szczegółowe wymagania dotyczące wniosku o udzielenie informacji. Skutkiem tego, chcąc uzyskać od władz szwajcarskich informacje, np. o koncie polskiego podatnika w szwajcarskim banku, polskie organy muszą wskazać nie tylko, o jaką informację proszą, ale też m.in. są zobowiązane wskazać konkretny bank (czy inny podmiot), który jest w posiadaniu informacji, oraz powód, dla którego informacje są poszukiwane. Tak szczegółowe postanowienia umowy mają zapewnić, że wymieniane będą tylko informacje mogące mieć „istotne znaczenie”. Każą też spodziewać się, że władze szwajcarskie będą podchodzić do interpretacji tego wymogu w sposób restrykcyjny, a brak należytego wykazania, że informacja „może mieć istotne znaczenie” w konkretnej sprawie, może skutkować odmową udostępnienia informacji stronie polskiej.
Dodatkowo wystąpienie z wnioskiem o informacje jest dopuszczalne jedynie, gdy państwo wykorzystało już wszystkie źródła informacji dostępne w ramach wewnętrznych procedur. W połączeniu z wyżej wspomnianymi wymogami dotyczącymi treści wniosku oznacza to, że wystąpienie z nim do władz szwajcarskich będzie zazwyczaj możliwe dopiero na bardzo zaawansowanym etapie postępowania prowadzonego w stosunku do konkretnego podatnika, gdy polskie organy po wyczerpaniu wszelkich środków krajowych będą już posiadały szczegółowe dane pozwalające ustalić, jakie konkretnie informacje będą im potrzebne, w jakim celu chcą je pozyskać oraz jaki podmiot szwajcarski znajduje się w ich posiadaniu. W niektórych przypadkach sformułowanie spełniającego wszystkie kryteria wniosku o wymianę informacji może okazać się znacznie utrudnione.
Ze szwajcarskiej polityki wymiany informacji w sprawach podatkowych jasno wynika też, że Szwajcaria nie przekazuje innym państwom informacji dotyczących okresu sprzed wejścia w życie odpowiednich postanowień umownych umożliwiających wymianę. Oznacza to, że wnioski władz polskich o przekazanie informacji będą uwzględniane tylko w takim zakresie, w jakim będą dotyczyć okresu od 1 stycznia 2012 roku.Wprowadzenie do umowy ze Szwajcarią postanowień dotyczących wymiany informacji, w tym takich, które są w posiadaniu banków, jest istotnym krokiem na drodze do zapewnienia transparentności w międzynarodowym prawie podatkowym. Niemniej jednak zarówno sama treść wprowadzonych do umowy postanowień, jak i polityka Szwajcarii w tym zakresie pozwalają przypuszczać, że zmiana ta nie będzie oznaczać dla polskiego fiskusa swobodnego dostępu do wszystkich znajdujących się w Szwajcarii informacji o polskich podatnikach.
Dariusz Wasylkowski, Łukasz Pikus, Zespół Doradztwa Podatkowego kancelarii Wardyński i Wspólnicy
www.portalprocesowy.pl
