Zgodnie z treścią art. 218 Kodeksu karnego, kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Dodatkowo nieuczciwy pracodawca, odmawiając ponownego przyjęcia do pracy, o której przywróceniu orzekł właściwy organ, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Z kolei art. 219 KK stanowi, że kto narusza przepisy prawa o ubezpieczeniach społecznych, nie zgłaszając, nawet za zgodą zainteresowanego, wymaganych danych albo zgłaszając nieprawdziwe dane mające wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Dodajmy także, że zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2010 r. (sygn. akt P 29/09), przepisy dopuszczające wobec tej samej osoby fizycznej za ten sam czyn, polegający na nieopłaceniu lub opłaceniu w nienależytej wysokości składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne lub innych składek pobieranych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, nałożenie sankcji administracyjnej w postaci opłaty dodatkowej, a także kary za przestępstwo bądź wykroczenie są niezgodne z Konstytucją RP.
Trybunał Konstytucyjny przedmiotowym wyrokiem doprowadził do zniesienia podwójnej karalności czynu polegającego na nieopłacaniu składek ZUS. Tak niestety miało to miejsce do wejścia w życie omawianych zmian. W obecnie obowiązującym stanie prawnym, jeżeli płatnik składek będący osobą fizyczną zostanie skazany prawomocnym wyrokiem za niepłacenie składek lub za opłacanie ich w zaniżonej należności, nie będzie obciążany dodatkową opłatą za taki czyn na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Co jednak zrobić, gdy zostanie wszczęte postępowanie w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie w związku z niepłaceniem składek lub opłacaniem ich w zaniżonej należności? Nowe przepisy wprost wskazują, że nie wolno zainicjować nowego postępowania w przedmiocie wymierzenia dodatkowej opłaty płatnikowi, który jest osobą fizyczną za ten sam czyn. Jeżeli jednak takie postępowanie zostało już wszczęte, to musi zostać zawieszone aż do momentu zakończenia postępowania karnego.
Pamiętajmy, że skazanie w/w sprawcy w postępowaniu karnym (niezależnie czy za wykroczenie czy za przestępstwo) wiąże się z koniecznością umorzenia z urzędu wszczętego postępowania w sprawie opłaty dodatkowej. Decyzję o wymierzeniu dodatkowej opłaty za ten sam czyn uchyla się z urzędu, a pobraną opłatę zwraca się płatnikowi w terminie 30 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego za przestępstwo lub wykroczenie. Jeżeli dodatkowo opłata nie zostanie zwrócona w terminie, podlega ona oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, do dnia uprawomocnienia się wyroku.
