To, co było…
Ustawa z dnia 13 lipca 2006 roku o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (dalej zwana Ustawą o ochronie roszczeń) reguluje zasady, zakres i tryb ochrony roszczeń pracowniczych w razie niemożności ich zaspokojenia z powodu niewypłacalności pracodawcy i stanowi realizację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/74/WE z dnia 23 września 2002 r., zmieniającej dyrektywę Rady 80/987/EWG w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich, dotyczących ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy (Dz.Urz. WE L 270 z 08.10.2002, str. 10; Dz.Urz. UE, polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 4, str. 261), zastąpionej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/94/WE z dnia 22 października 2008 r. w sprawie ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy (Dz.Urz. UE L 283 z 28.10.2008, s. 36). Regulacje prawne zawarte w Ustawie o ochronie roszczeń stanowią zabezpieczenie interesów pracowników w postaci zapewnienia wypłat zaległych należności, przysługujących pracownikom z tytułu świadczenia pracy w przypadku niewypłacalności pracodawcy.
Dotychczasowy stan prawny pozwalał na wypłatę zaległych świadczeń w przypadku, gdy sąd upadłościowy na podstawie przepisów Prawa upadłościowego i naprawczego wydał postanowienie o:
1. ogłoszeniu upadłości pracodawcy obejmującej likwidację majątku dłużnika;
2. ogłoszeniu upadłości pracodawcy z możliwością zawarcia układu;
3. zmianie postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu na postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika;
4. zmianie postanowienia o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika na postanowienie o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu;
5. oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości pracodawcy, jeżeli jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;
6. oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.
Dopiero wówczas stwierdzało się niewypłacalność pracodawcy, której datą była odpowiednio data wydania postanowienia sądu upadłościowego o ogłoszeniu upadłości pracodawcy, data postanowienia sądu upadłościowego o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości pracodawcy oraz data uprawomocnienia się postanowienia o zmianie sposobu prowadzenia postępowania upadłościowego.
Niewypłacalność pracodawcy skutkuje tym, że niezaspokojone roszczenia pracownicze podlegają zaspokojeniu ze środków funduszu. Tym samym ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych zaspokaja się należności główne z tytułu:
1. wynagrodzenia za pracę;
2. przysługujących pracownikowi na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów prawa pracy:
a) wynagrodzenia za czas niezawinionego przez pracownika przestoju, za czas niewykonywania pracy (zwolnienia od pracy) i za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
b) wynagrodzenia za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby,
c) wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego,
d) odprawy pieniężnej przysługującej na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
e) ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, należny za rok kalendarzowy, w którym ustał stosunek pracy,
f) odszkodowania za skrócenie okresu trzymiesięcznego wypowiedzenia najwyżej do 1 miesiąca, jeżeli wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony następuje z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z innych przyczyn niedotyczących pracowników,
g) dodatku wyrównawczego, wypłacanego z tytułu obniżenia wynagrodzenia powstałego wskutek:
– przeniesienia pracownika do innej pracy nienarażającej go na działanie czynnika, który wywołał u niego objawy choroby zawodowej
bądź
– przeniesienia do innej pracy pracownika, który stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie został uznany za niezdolnego do pracy,
3. składek na ubezpieczenia społeczne, należnych od pracodawców na podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.
Roszczenia z tytułów wymienionych w pkt. 1, pkt. 2 lit. a-c i lit. g oraz pkt. 3 podlegają zaspokojeniu za okres nie dłuższy niż 3 miesiące poprzedzające datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy albo za okres nie dłuższy niż 3 miesiące poprzedzające ustanie stosunku pracy, jeżeli ustanie stosunku pracy przypada w czasie nie dłuższym niż 9 miesięcy poprzedzających datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy. Natomiast roszczenie z tytułu wymienionego w pkt. 2 lit. e podlega zaspokojeniu, jeżeli ustanie stosunku pracy nastąpiło w okresie nie dłuższym niż 9 miesięcy poprzedzających datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy. Z kolei roszczenia z tytułów wymienionych w pkt. 2 lit. d i lit. f podlegają zaspokojeniu, jeżeli ustanie stosunku pracy nastąpiło w okresie nie dłuższym niż 9 miesięcy poprzedzających datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy lub w okresie nie dłuższym niż 4 miesiące następujące po tej dacie. Na koniec podkreślić należy, że wszystkie roszczenia wymienione w pkt. 2 lit a–g podlegają zaspokojeniu także w przypadku, gdy uprawnienie do nich powstanie w dniu stanowiącym datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy lub w dniu ustania stosunku pracy.
…i to, co będzie
Ustawa nowelizująca wprowadza możliwość zaspokojenie roszczeń pracowniczych także w przypadku wszczęcia wtórnego postępowania upadłościowego. Jak zauważono w Stanowisku rządu do senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (druk sejmowy nr 2152), wszczęcie wtórnego postępowania upadłościowego następuje zazwyczaj po kilku miesiącach od daty ogłoszenia upadłości przez sąd zagraniczny i powstania niewypłacalności pracodawcy, co w konsekwencji w aktualnie obowiązującym stanie prawnym prowadzi do odmowy wypłaty świadczeń dla pracowników upadłego podmiotu ze względu na przekroczenie okresów referencyjnych. Tym samym w świetle dotychczasowych przepisów dotyczących ochrony roszczeń pracowniczych postanowienie o wszczęciu wtórnego postępowania upadłościowego nie jest przesłanką niewypłacalności.
Powyższą zmianę uzasadnia także fakt, że dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/94/WE z dnia 22 października 2008 r. w sprawie ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy (Dz.Urz. UE L 283 z 28.10.2008, s. 36), określając w art. 2 ust. 1 niewypłacalność pracodawcy, objęła tą definicją zarówno wszczęcie postępowania głównego, jak i wtórnego, co oznacza, że wszczęcie postępowania wtórnego w Polsce powinno stanowić źródło powstania roszczeń gwarancyjnych wobec pracowników, a implementujące dyrektywę przepisy ustawy powinny ten fakt uwzględniać w taki sposób, aby umożliwić pełną realizację założonego celu, niezależnie od tego, czy postępowanie wtórne dotyczy spółki inkorporowanej w Polsce, czy też w innym państwie Unii Europejskiej (z wyjątkiem Danii).
Stosowanie znowelizowanej ustawy
Znowelizowaną ustawę o ochronie roszczeń stosuje się do roszczeń pracowniczych z tytułu niewypłacalności pracodawcy, powstałych po 1 stycznia 2013 r.
W stosunku do roszczeń pracowniczych z tytułu niewypłacalności pracodawcy, powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, termin jednego miesiąca od daty niewypłacalności pracodawcy, w którym pracodawca, syndyk, likwidator lub inna osoba sprawująca zarząd majątkiem pracodawcy sporządza i składa zbiorczy wykaz niezaspokojonych roszczeń, rozpoczyna swój bieg w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej.
Wejście zmian w życie
Ustawa nowelizująca wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Podstawa prawna:
Art. 1, art. 2, art. 3, art. 4 Ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o zmianie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.
art. 3, art. 12, art. 15 Ustawy z dnia lipca 2006 roku o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.
Powyższy artykuł został sporządzony w oparciu o tekst ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o zmianie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy oraz na podstawie Stanowiska Rządu do senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (druk sejmowy nr 2152).
