Ustawa zezwala na utworzenie związku zawodowego pracownikom, członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz osobom wykonującym pracę na podstawie umowy agencyjnej. Inne osoby – wykonujące prace nakładczą, emeryci, renciści, bezrobotni – mogą do związków tylko przystępować. Związek zawodowy powstaje z mocy uchwały o jego utworzeniu, podjętej przez co najmniej 10 osób uprawnionych do tworzenia związków zawodowych. Osoby, które podjęły uchwałę o utworzeniu związku zawodowego, uchwalają statut i wybierają komitet założycielski w liczbie od 3 do 7 osób.
Komitet założycielski w terminie 30 dni od dnia utworzenia związku zawodowego musi złożyć wniosek o rejestrację związku w Krajowym Rejestrze Sądowym. Postępowanie w sprawach rejestracji jest wolne od opłat sądowych, jeżeli jednak komitet założycielski nie złoży w terminie 30 dni od dnia założenia związku wniosku o rejestrację, uchwała o utworzeniu związku traci moc. Sąd skreśla związek zawodowy z rejestru, w sytuacji, gdy wskazany w statucie organ podjął uchwałę o rozwiązaniu związku, jeśli zakład pracy, w którym dotychczas działał związek zawodowy, został wykreślony z właściwego rejestru z powodu jego likwidacji lub upadłości bądź jeśli liczba członków związku utrzymuje się poniżej 10 przez okres dłuższy niż 3 miesiące.
Związki mogą skupiać pracowników jednego lub kilku zakładów. Ustawa zezwala także na tworzenie ogólnokrajowych zrzeszeń związków zawodowych. Natomiast ogólnokrajowe związki zawodowe i zrzeszenia związków zawodowych mogą tworzyć ogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe. Organizacje związkowe, w tym federacje i konfederacje, mają prawo tworzenia i wstępowania do międzynarodowych organizacji pracowników. Zadaniem związków zawodowych jest reprezentowanie pracowników i innych osób, które są ich członkami, a także obrona ich godności, praw oraz interesów materialnych i moralnych, zarówno zbiorowych, jak i indywidualnych.
Do obowiązków związku zawodowego na poziomie zakładu pracy należy przede wszystkim reprezentowanie interesów jego członków wobec pracodawcy i organów samorządu załogi. Zakładowa organizacja związkowa zajmuje się również indywidualnymi sprawami pracowniczymi. Sprawuje także kontrolę nad przestrzeganiem w zakładzie pracy przepisów prawa pracy i kieruje działalnością społecznej inspekcji pracy. Do zakresu działania zakładowej organizacji związkowej należy w szczególności: zajmowanie stanowiska w indywidualnych sprawach pracowniczych w zakresie unormowanym w przepisach prawa pracy, zajmowanie stanowiska wobec pracodawcy i organu samorządu załogi w sprawach dotyczących zbiorowych interesów i praw pracowników, sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem w zakładzie pracy przepisów prawa pracy, a w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kierowanie działalnością społecznej inspekcji pracy i współdziałanie z państwową inspekcją pracy warunkami zajmowanie się warunkami życia emerytów i rencistów.
Związki zawodowe na poziomie ogólnokrajowym mają także prawo do opiniowania aktów prawnych, uczestniczenia w sporach zbiorowych i podpisywania układów zbiorowych pracy. Sprawując kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy związki zawodowe mogą również występować do właściwego organu administracji państwowej i samorządu terytorialnego lub pracodawcy z żądaniem spowodowania usunięcia nieprawidłowości.
