Fundusz Alimentacyjny powstał na początku 1975, jego administratorem był Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jednakże na mocy ustawy o świadczeniach rodzinnych przyjętej przez Sejm w dniu 28 listopada 2003, (Dz.U. z 2003 r., Nr 228, poz. 2255) Fundusz Alimentacyjny został zlikwidowany i zastąpiony szeroko krytykowaną zaliczką alimentacyjną.
Od 1 października 2008 powrócił Fundusz Alimentacyjny. W porównaniu do poprzedniego systemu wypłacane są wyższe świadczenia oraz wzrósł dochód uprawniający do pomocy. Świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego przysługują rodzinom, w których dochód na osobę w rodzinie w roku poprzedzającym okres świadczeniowy nie przekracza 725 zł netto – wcześniej dochód nie mógł przekroczyć 583 zł. Maksymalnie można otrzymać 500 zł, natomiast wcześniej kwota ta wynosiła 170 zł zaliczki, a gdy sytuacja finansowa rodziny była bardzo zła, można było dostać ok. 300 zł. Należy jednak pamiętać, iż osoby starające się o świadczenie z funduszu alimentacyjnego nie dostaną więcej, niż przyznał sąd. Kto ma wyrok na niższe alimenty, może jedynie wystąpić do sądu o ich podwyższenie.
Osobą uprawnioną do świadczeń z funduszu alimentacyjnego jest dziecko, które ma zasądzone od rodzica alimenty, alimentów sytuacji, gdy egzekucja alimentów jest bezskuteczna. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują na dziecko do ukończenia przez nie 18 lat, natomiast na dziecko starsze świadczenia przysługują do ukończenia 25 lat pod warunkiem, że uczy się w ono szkole lub szkole wyższej. Na dziecko posiadające orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, którego rodzic nie płaci zasądzonych alimentów, świadczenia przysługują bez względu na wiek dziecka.
Egzekucję uznaje się za bezskuteczną, jeśli w okresie dwóch miesięcy przed złożeniem wniosku o świadczenie z funduszu alimentacyjnego komornik nie wyegzekwował pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych. Bezskuteczność egzekucji potwierdza komornik sądowy odpowiednim zaświadczeniem. Można je od komornika uzyskać samemu lub wystąpić o ich uzyskanie przez organ właściwy wierzyciela, czyli urząd gminy lub ośrodek pomocy społecznej, w którym osoba ubiega się o świadczenie. W sytuacji, gdy egzekucja alimentów nie jest prowadzona w Polsce, ponieważ dłużnik mieszka za granicą, w celu potwierdzenia bezskuteczności egzekucji, do wniosku o przyznanie świadczenia z funduszu alimentacyjnego wnioskodawca musi dołączyć odpowiednie zaświadczenie z sądu okręgowego, bądź innego właściwego sądu lub zagranicznej instytucji egzekucyjnej, potwierdzające bezskuteczność egzekucji zasądzonych alimentów lub niemożność prowadzenia egzekucji. Aby nabyć prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego dziecko, które ma zasądzone alimenty nie musi być wychowywane przez rodzica samotnie. Prawo do tego świadczenia przysługuje też na dzieci wychowywane przez rodzica, który zawarł kolejny związek małżeński, żyje w nieformalnym związku lub mąż/żona nie płaci zasądzonych alimentów. W takich przypadkach rodzic zobowiązany do alimentacji nie jest wliczany do składu rodziny, więc jego dochód nie jest brany pod uwagę przy ustalaniu czy rodzina ma prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego.
W przypadku bezskuteczności egzekucji osoba uprawniona do alimentów – dziecko za pośrednictwem swego przedstawiciela ustawowego może złożyć do organu właściwego wierzyciela, czyli do urzędu gminy lub ośrodku pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do alimentów wniosek o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego. Do wniosku trzeba dołączyć zaświadczenie od komornika prowadzącego postępowanie egzekucyjne stanowiące o bezskuteczności egzekucji, a także zawierające informację o stanie egzekucji, przyczynach jej bezskuteczności oraz o działaniach podejmowanych w celu wyegzekwowania zasądzonych alimentów. W sytuacji złożenia wniosku bez tego zaświadczenia organ właściwy wierzyciela wezwie organ prowadzący postępowanie egzekucyjne do przesłania zaświadczenia.
Komornik prowadzący postępowanie egzekucyjne jest zobowiązany do przesłania zaświadczenia w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania. W przypadku przyznania osobie uprawnionej świadczenia z funduszu alimentacyjnego organ właściwy wierzyciela „z urzędu” występuje z wnioskiem do organu właściwego dłużnika o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego. Po otrzymaniu tego wniosku, organ właściwy dłużnika przeprowadza wywiad alimentacyjny, w celu ustalenia sytuacji rodzinnej, dochodowej i zawodowej dłużnika alimentacyjnego, a także jego stanu zdrowia oraz przyczyn niełożenia na utrzymanie osoby uprawnionej, oraz odbiera od niego oświadczenie majątkowe. Gdy dłużnik alimentacyjny nie może wywiązać się ze swych zobowiązań z powodu braku zatrudnienia, organ właściwy dłużnika zobowiązuje dłużnika alimentacyjnego do zarejestrowania się jako bezrobotny, albo jako poszukujący pracy, w przypadku braku możliwości zarejestrowania się jako bezrobotny, zwraca się do starosty o podjęcie działań zmierzających do aktywizacji zawodowej dłużnika alimentacyjnego, bądź w razie braku możliwości aktywizacji zawodowej występuje z wnioskiem do starosty o skierowanie dłużnika alimentacyjnego do robót publicznych lub prac organizowanych na zasadach robót publicznych, określonych w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W przypadku uniemożliwienia przez dłużnika alimentacyjnego przeprowadzenia wywiadu alimentacyjnego, odmowy złożenia oświadczenia majątkowego oraz odmowy podjęcia prac, w ramach aktywizacji zawodowej, uchylania się od nich lub odmowy zarejestrowania się jako bezrobotny, odmowy zarejestrowania się jako poszukujący pracy w przypadku braku możliwości zarejestrowania się jako bezrobotny, organ właściwy dłużnika składa wniosek o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 Kodeksu karnego oraz kieruje wniosek do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego. Następnie organ właściwy dłużnika informuje organ właściwy wierzyciela oraz komornika sądowego o podjętych działaniach wobec dłużnika alimentacyjnego oraz o ich efektach. Dłużnik alimentacyjny jest zobowiązany do zwrotu organowi właściwemu wierzyciela należności w wysokości świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej do alimentów, łącznie z ustawowymi odsetkami.
