Po co nowe regulacje?
Rozporządzenie to ma zastąpić obowiązujące dotychczas rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 5, poz. 46).
Nowa regulacja zasad udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej jest wynikiem zmian dokonanych w obszarze wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego, wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17).
Nowa podstawa programowa wychowania przedszkolnego kładzie nacisk na potrzebę indywidualnego wspomagania rozwoju dziecka oraz dokonywania pogłębionej diagnozy związanej z jego potrzebami edukacyjnymi. Ma to służyć kształtowaniu umiejętności społecznych, rozwoju mowy, rozbudzaniu zainteresowań, rozwoju emocjonalnego i psychoruchowego – niezbędnych w codziennym funkcjonowaniu oraz w dalszej edukacji. Konieczna jest w tym celu obserwacja pedagogiczna dająca możliwość poznania potrzeb rozwojowych dziecka.
Na czym polega pomoc psychologiczno-pedagogiczna?
W myśl nowych przepisów, pomoc psychologiczno-pedagogiczna dla ucznia polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu jego indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych, a także rozpoznawaniu jego indywidualnych możliwości psychofizycznych. Potrzeby te mogą wynikać zarówno z przyczyn negatywnych (takich jak niepełnosprawność, niedostosowanie społeczne, trudności w uczeniu się czy choroba przewlekła), jak i pozytywnych (np. szczególne uzdolnienia).
Z kolei pomoc psychologiczno-pedagogiczna dla rodziców uczniów i nauczycieli ma polegać na ich wspieraniu w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijaniu ich umiejętności wychowawczych w celu zwiększania efektywności pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów.
Jakich placówek to dotyczy?
Rozporządzenie stanowi, że pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielać mają:
- przedszkola,
- szkoły,
- placówki oświatowo-wychowawcze,
- placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki
- dokształcania i doskonalenia zawodowego,
- młodzieżowe ośrodki wychowawcze,
- młodzieżowe ośrodki socjoterapii,
- specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze,
- specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania,
- młodzieżowe ośrodki wychowawcze,
- młodzieżowe ośrodki socjoterapii,
- specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze,
- specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania,
- ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16 ust. 7 ustawy o systemie oświaty oraz dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację odpowiednio obowiązku, o którym mowa w art. 14 ust. 3, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki,
- placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.
Jakie są zasady obejmowania pomocą?
Korzystanie z pomocy jest dobrowolne i nieodpłatne. Z inicjatywą jej udzielania może wystąpić sam uczeń, a także jego rodzice, nauczyciele i specjaliści z zakresu edukacji oraz asystent edukacji romskiej i pomoc nauczyciela.
Ponadto nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści w placówkach oświatowych będą prowadzić działania pedagogiczne mające na celu:
- rozpoznanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów, w tym uczniów szczególnie uzdolnionych, oraz zaplanowanie sposobów ich zaspokojenia, w tym:
- w przedszkolu – obserwację pedagogiczną zakończoną analizą i oceną gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna),
- w klasach I-III szkoły podstawowej – obserwacje i pomiary pedagogiczne mające na celu rozpoznanie u uczniów ryzyka wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się,
- w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej – doradztwo edukacyjno-zawodowe;
- rozpoznanie zainteresowań i uzdolnień uczniów, w tym uczniów szczególnie uzdolnionych, oraz zaplanowanie wsparcia związanego z rozwijaniem ich zainteresowań i uzdolnień.
W przypadku stwierdzenia, że uczeń ze względu na potrzeby rozwojowe lub edukacyjne wymaga objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną, nauczyciel, wychowawca grupy lub specjalista niezwłocznie poinformuje o tym dyrektora placówki.
Kto organizuje i udziela pomocy?
Za organizację pomocy odpowiada dyrektor danej jednostki oświatowej. Powinien przy tym współpracować z:
- rodzicami uczniów,
- poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi,
- placówkami doskonalenia nauczycieli,
- innymi przedszkolami, szkołami i placówkami,
- organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.
Do jej udzielania obowiązani są nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści wykonujący w danej placówce zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Dotyczy to przede wszystkim psychologów, pedagogów, logopedów i doradców zawodowych. Nowe przepisy szczegółowo określają obowiązki tych osób związane z udzielaniem omawianej pomocy.
W jakich formach udzielana jest pomoc?
W szkołach pomoc udzielana ma być w formie:
- klas terapeutycznych (dla uczniów z zaburzeniami, o specyficznych potrzebach edukacyjnych lub wymagających długotrwałej pomocy specjalistycznej),
- zajęć rozwijających uzdolnienia (dla uczniów szczególnie uzdolnionych oraz prowadzi się przy wykorzystaniu aktywnych metod pracy),
- zajęć dydaktyczno-wyrównawczych (dla uczniów mających trudności w nauce),
- zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, socjoterapeutycznych oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym (dla uczniów z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub specyficznymi trudnościami w uczeniu się, a także uczniów z dysfunkcjami i zaburzeniami utrudniającymi funkcjonowanie społeczne),
- zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej (dla uczniów gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych w celu ich wspomagania w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych, przy wykorzystaniu aktywnych metod pracy),
- porad i konsultacji udzielanych przez nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów (dla uczniów, rodziców uczniów i nauczycieli).
W przedszkolach i placówkach psychologiczno-pedagogicznych pomoc udzielana będzie jedynie w formie zajęć specjalistycznych (korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, socjoterapeutycznych i innych zajęć o charakterze terapeutycznym) oraz porad i konsultacji. Natomiast w placówkach oświatowo-wychowawczych, w tym w szkolnych schroniskach młodzieżowych, możliwe będzie również wprowadzenie zajęć rozwijających uzdolnienia.
Jakie będą ograniczenia?
W celu skuteczniejszej obserwacji poszczególnych uczniów, którym udzielana będzie pomoc, ich liczba ma być ograniczona. I tak, liczba uczniów w klasie terapeutycznej może wynosić do piętnastu, a uczniów uczęszczających na zajęcia rozwijające uzdolnienia lub dydaktyczno-wyrównawcze – do ośmiu. Uczestników zajęć korekcyjno-kompensacyjne nie może być więcej niż pięciu, zajęć logopedycznych – nie więcej niż czterech a zajęć terapeutycznych – do dziesięciu.
Godzina zajęć rozwijających uzdolnienia i zajęć dydaktyczno-wyrównawczych trwa 45 minut, a godzina zajęć specjalistycznych — 60 minut. W uzasadnionych przypadkach dopuszczalne jest prowadzenie zajęć specjalistycznych w czasie krótszym niż 60 minut, jednakże przy zachowaniu ustalonego dla ucznia łącznego czasu tych zajęć.
Zajęcia rozwijające uzdolnienia, dydaktyczno-wyrównawcze oraz specjalistyczne prowadzić mogą wyłącznie nauczyciele i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie dla rodzaju prowadzonych zajęć.
Udzielanie pomocy psychologiczno-terapeutycznej będzie też ograniczone czasowo. Nauka w klasie terapeutycznej oraz udział w zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych i zajęciach specjalistycznych będzie bowiem trwał do czasu zlikwidowania opóźnień edukacyjnych lub złagodzenia albo wyeliminowania zaburzeń, które są powodem objęcia ucznia daną formą pomocy.
Jakie będą zadania zespołu koordynującego?
Planowanie i koordynacja udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej danemu uczniowi będzie należało do zespołu nauczycieli, wychowawców oraz specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem. Zespół taki ma tworzyć dyrektor danej placówki. Wyznaczy on również osobę koordynującą prace zespołu.
Do zadań zespołu należeć będzie:
- ustalenie zakresu, w którym uczeń wymaga pomocy psychologiczno-pedagogicznej z uwagi na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne, w tym szczególne uzdolnienia,
- określenie zalecanych form, sposobów i okresu udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia, a w przypadku ucznia posiadającego orzeczenie lub opinię poradni psychologiczno – pedagogicznej – także z uwzględnieniem zaleceń zawartych w orzeczeniu lub opinii,
- zaplanowanie działań z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego i sposobu ich realizacji – w przypadku ucznia gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej.
Działania zespołu mają być nakierowane na konkretnego ucznia i zaspokajanie jego potrzeb edukacyjnych. W tym celu zespół będzie zakładał i prowadził specjalną kartę indywidualnych potrzeb ucznia.
Na podstawie zaleceń zespołu dyrektor placówki ustali dla danego ucznia formy, sposoby i okres udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiar godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane. O swoich ustaleniach obowiązany jest niezwłocznie poinformować rodziców albo pełnoletniego ucznia.
Określone przez dyrektora formy, sposoby i okres udzielania uczniowi pomocy będą podstawą do opracowania przez zespół tzw. planu działań wspierających. Natomiast w przypadku ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego zespół opracuje dla niego indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny. Określi też działania wspierające dla rodziców ucznia oraz, w zależności od potrzeb, zakres współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi.
Zadaniem zespołu będzie też dokonywanie oceny efektywności udzielanej pomocy i określenie na tej podstawie zaleceń dotyczących dalszej pracy z uczniem. W spotkaniach zespołu będą mogli uczestniczyć rodzice ucznia objętego pomocą.
Od kiedy pomoc ma być udzielana na nowych zasadach?
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana będzie na zasadach określonych przez nowe rozporządzenie w roku szkolnym 2011/2012 w przedszkolach, gimnazjach i placówkach, szkołach podstawowych specjalnych i szkołach ponadgimnazjalnych specjalnych oraz w oddziałach specjalnych zorganizowanych w szkołach podstawowych ogólnodostępnych i szkołach ponadgimnazjalnych ogólnodostępnych.
Natomiast w roku szkolnym 2012/2013 – pomoc na nowych zasadach udzielana będzie w szkołach podstawowych i szkołach ponadgimnazjalnych, z wyjątkiem szkół podstawowych specjalnych i szkół ponadgimnazjalnych specjalnych oraz oddziałów specjalnych zorganizowanych w szkołach podstawowych ogólnodostępnych i szkołach ponadgimnazjalnych ogólnodostępnych.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.)
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 228, poz. 1487).