Pytanie: Czy dozwolone jest prowadzenie działalności gospodarczej w formie fundacji?
Odpowiedź: (Małgorzata Pałysa): W mojej opinii byłaby to dewaluacja istoty fundacji. Działalność gospodarcza, zgodnie z zamysłem ustawodawcy może być prowadzona przez fundację, ale jako działalność pomocnicza. Dopuszczalnym prawnie i z pewnością zasadnym ekonomicznie jest prowadzenie przez fundację działalności gospodarczej jako wspierającej – wspierającej realizację statutowych celów, a co za tym idzie działań danej organizacji.
Zgodnie z przepisami prawa polskiego, ściśle ustawy o fundacjach (ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r., Dz. U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203 z późn. zm., dalej: ustawa o fundacjach) fundacja może prowadzić działalność gospodarczą. Fundacja jest podmiotem ustanowionym do realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych z zachowaniem podstawowych interesów państwa, co literalnie wskazał ustawodawca w ww. akcie prawnym. Co więcej, działalność gospodarcza prowadzona przez fundację może być prowadzona w rozmiarach służących realizacji jej celów (art. 5 ust. 5 ustawy explicite).Pytanie: Jak należy rozumieć cele społeczne i gospodarczo użyteczne, które powinna realizować fundacja?
Odpowiedź: (Małgorzata Pałysa): Zostały one wymienione w sposób przykładowy w ustawie o fundacjach (ochrona zdrowia, kultura i sztuka, pomoc społeczna etc.). Można więc przyjąć, że fundator ma znaczną swobodę co do określenia celów, które fundacja będzie realizować. Jednakże w statucie fundacji nie jest wystarczające wskazanie ogólne, iż fundacja realizować będzie cele związane z kulturą bądź sztuką. Należy możliwie precyzyjnie określić działanie skorelowane z celem, w przypadku celu związanego ze sztuką może być to pozyskanie funduszy na organizację wernisażu dla studentów wybranej uczelni artystycznej.
Pytanie: Czy ustawa określa wartość środków majątkowych fundacji, która prowadzi działalność gospodarczą?
Odpowiedź: (Małgorzata Pałysa): Tak, ustawowo określony jest dolny próg kwotowy, wartość środków majątkowych fundacji zamierzającej prowadzić działalność gospodarczą nie może być niższa niż 1 000,00 zł (art. 5 ust. 5 ustawy explicite). W przypadku zaś fundacji, która nie chce podjąć działalności gospodarczej, minimalna wartość środków majątkowych nie została określona. Dobrą praktyką jest wskazanie tej okoliczności w akcie fundacyjnym.
Pytanie: Jak wygląda proces rejestracyjny fundacji, która będzie prowadzić działalność gospodarczą jako dodatkową?
Odpowiedź: (Małgorzata Pałysa): Fundacja, która prowadzić będzie działalność gospodarczą jako pomocniczą podlega wpisowi do rejestru fundacji oraz rejestru przedsiębiorców krajowego rejestru sądowego (krajowy rejestr sądowy zwany dalej: KRS) (ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, Dz. U. z 2001 r. Nr 17, poz. 209 z późn. zm.). W zakresie wykonywanej działalności gospodarczej będzie więc występować jako przedsiębiorca.
Może zdarzyć się sytuacja, iż fundacja zarejestrowana planuje podjąć działalność gospodarczą zgodną z ustawą o fundacjach. Nic nie stoi ku temu na przeszkodzie, należy podjąć odpowiednią uchwałę zmieniającą statut fundacji oraz dokonać zgłoszenia w KRS. W statucie powinien zostać wskazany zakres działalności gospodarczej. Nie powinien on znacząco odbiegać od działalności statutowej fundacji, ale oczywistym jest, że mogą pojawić się pewne dystynkcje.
W praktyce pojawia się także pytanie, czy fundacja prowadząca działalność gospodarczą jako pomocniczą może być beneficjentem funduszy europejskich. W mojej opinii fundacja taka może uzyskać statut beneficjenta, oczywiście po spełnieniu wymogów pozostałych, przewidzianych przez instytucje wdrażające.
Pytanie: Czy fundacja podlega obowiązkowi podatkowemu?
Odpowiedź: (Karolina Orłowicz): Organizacje pozarządowe, w tym fundacja, posiadają statut osoby prawnej oznacza to, że podlegają obowiązkom podatkowym tak jak pozostałe podmioty. Jednakże w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1992 r. Nr 21, poz. 86), wskazany został zamknięty katalog działalności fundacji lub stowarzyszenia, na podstawie którego następuje zwolnienie z podatku dochodowego od osób prawnych, pod warunkiem, że zostaną spełnione cele statutowe będące tożsame z ustawą. W praktyce oznacza to, że statut musi jasno określać jej cele i tylko wtedy, gdy ściśle odpowiadają one sformowaniom zawartym w ustawie, jednostka może skorzystać z zwolnienia.
Pytanie: Czy w przypadku, gdy fundacja prowadzi działalność gospodarczą, działalność ta jest objęta podatkiem VAT?
Odpowiedź: (Karolina Orłowicz): Fundacja, która świadczy usługi odpłatnie w ramach działalności statutowej i/lub prowadząca działalność gospodarczą objęta jest obowiązkiem płatności podatku VAT. W tym przypadku odpłatność nie oznacza wyłącznie realnego przepływu pieniężnego (zapłata za usługę/towar), ale wiąże się również np. z usługami barterowymi. Zaznaczam że ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535) nie rozróżnia pojęcia działalności statutowej odpłatnej, statutowej nieodpłatnej, gospodarczej. W praktyce oznacza to, że organizacja może nie prowadzić działalności gospodarczej, a będzie dotyczył ją obowiązek rozliczenia się z urzędem skarbowym z tytułu podatku VAT.
