Rząd proponuje zniesienie podziału hipotek na zwykłe i kaucyjne. Zaproponowane przekształcenie regulacji hipoteki dokonuje się w znacznej mierze przez uogólnienie rozwiązań występujących dotychczas przy hipotece kaucyjnej. Ujednolicenie hipoteki przyczyni się do znacznego jej uproszczenia, a to z kolei powinno ułatwić stosowanie przepisów o hipotece.
Projekt nowelizacji wprowadza nowe rozwiązania zmierzające do ograniczenia szczegółowości hipoteki w odniesieniu do zabezpieczonej wierzytelności przez dopuszczenie możliwości zabezpieczenia jedną hipoteką więcej niż jednej wierzytelności. Pozwoli to obniżyć koszty ustanowienia zabezpieczenia oraz zapewni jego większą elastyczność. Jedną z propozycji jest możliwość zabezpieczenia jedną hipoteką kilku wierzytelności przysługujących tej samej osobie oraz zabezpieczenia jedną hipoteką kilku wierzytelności przysługujących różnym osobom. W drugim wypadku występuje ograniczenie – muszą to być wierzytelności służące sfinansowaniu tego samego przedsięwzięcia. Jest to rozwiązanie umożliwiające dogodne i elastyczne zabezpieczenie wierzytelności uczestników konsorcjum wierzycieli. Zakłada się, że uczestnicy konsorcjum powołają administratora hipoteki, który będzie zawierał z właścicielem nieruchomości umowę o ustanowienie hipoteki i wykonywał prawa i obowiązki wierzyciela hipotecznego we własnym imieniu, lecz na rachunek wierzycieli, których wierzytelności są objęte zabezpieczeniem.
Kolejną zasadniczą zmianą zmierzającą do uelastycznienia hipoteki jest wprowadzenie możliwości zastąpienia zabezpieczonej wierzytelności inną wierzytelnością tego samego wierzyciela. Dzięki projektowanemu rozwiązaniu będzie możliwe wielokrotne wykorzystanie tej samej hipoteki, co obniży koszty ustanowienia zabezpieczenia. Do istotnych zmian należy zaliczyć także zaproponowane przepisy dotyczące przeniesienia wierzytelności hipotecznej. W projektowanych rozwiązaniach zmiana podmiotu hipoteki jest ustawowym skutkiem przeniesienia wierzytelności hipotecznej. Rozwiązanie to ma przesądzić sporną dotychczas kwestię, czy w celu przeniesienia wraz z zabezpieczoną wierzytelnością hipoteki strony muszą zawrzeć osobną umowę przenoszącą hipotekę.
Zmianą o charakterze systemowym jest wprowadzenie hipoteki właściciela w przypadku, gdy dojdzie do skupienia w jednym ręku wierzytelności hipotecznej oraz własności obciążonej nieruchomości bez wygaśnięcia zabezpieczonej wierzytelności. Dzięki zaproponowanym przepisom hipoteka nie wygaśnie, a właściciel będzie mógł przenieść zabezpieczoną wierzytelność wraz z hipoteką o dotychczasowym pierwszeństwie na inną osobę. Podobną funkcję pełni projektowana instytucja rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym. Uprawnienie to należy ocenić jako przejaw elastyczności prawa własności. Właściciel będzie mógł, na mocy porozumienia z innym wierzycielem hipotecznym, przenieść którąś z hipotek o niższym pierwszeństwie na opróżnione miejsce. Należy podkreślić, że uprawnienie do przeniesienia hipoteki na opróżnione miejsce dotyczy „którejkolwiek z hipotek obciążających nieruchomość”, a więc zarówno hipoteki umownej, jak i przymusowej.
