Forma oświadczenia woli
Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Oświadczenie poręczyciela powinno być – pod rygorem nieważności – złożone na piśmie. Ustawodawca wyraźnie wskazał tym samym, iż – ze względu na wymóg formy prawnej oświadczenia woli ad solemnitatem – oświadczenie to nie wywoła skutków prawnych wówczas, gdy zostanie złożone z pominięciem zadośćuczynienia temu wymogowi. Innymi słowy, oświadczenie o poręczeniu złożone ustnie nie wywołuje skutków w sferze prawa, co wynika explicite z przepisu art. 876 § 2 k.c.
Poręczenie za dług osoby, która nie ma zdolności do czynności prawnych
W razie poręczenia za dług osoby, która nie mogła się zobowiązać z powodu braku zdolności do czynności prawnych, poręczyciel powinien spełnić świadczenie jako dłużnik główny, jeżeli w chwili poręczenia o braku zdolności tej osoby wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć.
W tym miejscu należy nadmienić, że istotne jest odróżnienie zdolności do czynności prawnych od zdolności prawnej. Zgodnie z orzecznictwem udzielenie poręczenia za podmiot, który z braku zdolności prawnej nie uczestniczy w obrocie prawnym, nie może stanowić ważnego zobowiązania wobec jego wierzyciela (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29 października 1998 r., sygn. akt: I ACa 630/98).
Poręczenie za dług przyszły
Według Kodeksu cywilnego można poręczyć za dług przyszły do wysokości z góry oznaczonej. Bezterminowe poręczenie za dług przyszły może być przed powstaniem długu odwołane w każdym czasie.
Zakres zobowiązania poręczyciela
O zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika. Jednakże czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela.
W braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny. Poręczyciel jest zatem dłużnikiem akcesoryjnym, który odpowiada względem wierzyciela obok dłużnika głównego.
Brak oznaczenia terminu płatności
Jeżeli termin płatności długu nie jest oznaczony, albo jeżeli płatność długu zależy od wypowiedzenia, poręczyciel może po upływie sześciu miesięcy od daty poręczenia, a jeżeli poręczył za dług przyszły – od daty powstania długu żądać, aby wierzyciel wezwał dłużnika do zapłaty albo z najbliższym terminem dokonał wypowiedzenia. Jeżeli wierzyciel nie uczyni zadość powyższemu żądaniu, zobowiązanie poręczyciela wygasa.
Zarzuty poręczyciela
Poręczyciel może podnieść przeciwko wierzycielowi wszelkie zarzuty, które przysługują dłużnikowi. W szczególności poręczyciel może potrącić wierzytelność przysługującą dłużnikowi względem wierzyciela. Poręczyciel nie traci powyższych zarzutów, chociażby dłużnik zrzekł się ich albo uznał roszczenie wierzyciela. Ponadto, w razie śmierci dłużnika, poręczyciel nie może powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy wynikające z przepisów prawa spadkowego.
Obowiązek zawiadomienia dłużnika
Poręczyciel, przeciwko któremu wierzyciel dochodzi roszczenia, powinien zawiadomić niezwłocznie dłużnika wzywając go do wzięcia udziału w sprawie. Jeżeli dłużnik nie weźmie udziału w sprawie, nie może on podnieść przeciwko poręczycielowi zarzutów, które mu przysługiwały przeciwko wierzycielowi, a których poręczyciel nie podniósł z tego powodu, że o nich nie wiedział.
Poręczyciel powinien niezwłocznie zawiadomić dłużnika o dokonanej przez siebie zapłacie długu, za który poręczył. Gdyby tego nie uczynił, a dłużnik zobowiązanie wykonał, nie może żądać od dłużnika zwrotu tego, co sam wierzycielowi zapłacił, chyba że dłużnik działał w złej wierze.
Obowiązek zawiadomienia poręczyciela
Jeżeli poręczenie udzielone zostało za wiedzą dłużnika, dłużnik powinien niezwłocznie zawiadomić poręczyciela o wykonaniu zobowiązania. Gdyby tego nie uczynił, poręczyciel, który zaspokoił wierzyciela, może żądać od dłużnika zwrotu tego, co wierzycielowi zapłacił, chyba że działał w złej wierze.
Szczególna odpowiedzialność wierzyciela
Jeżeli wierzyciel wyzbył się zabezpieczenia wierzytelności albo środków dowodowych, ponosi on względem poręczyciela odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę.
W sytuacji objętej hipotezą tego przepisu wierzyciel może ponosić jedynie odpowiedzialność odszkodowawczą wobec poręczyciela za wyzbycie się posiadanego zabezpieczenia wierzytelności bądź środków dowodowych. Nie ma to jednak wpływu na istnienie i zakres zobowiązania poręczyciela wobec wierzyciela. Na istnienie i zakres zobowiązania poręczyciela ma wpływ jedynie istnienie i zakres zobowiązania dłużnika wobec wierzyciela. Ponadto przez zabezpieczenie wierzytelności, o której mowa, nie można rozumieć samej wierzytelności, jaką posiada wierzyciel wobec dłużnika (zob. uzasadnienie wyroku SN z 5 listopada 2008 r., sygn. akt: I CSK 204/08).
Podstawa prawna
Art. 876, art. 877, art. 878, art. 879, art. 880, art. 881, art. 882, art. 883, art. 884, art. 885, art. 886, art. 887 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r., poz. 121).
Orzecznictwo
Wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 2008 r., sygn. akt: I CSK 204/08.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29 października 1998 r., sygn. akt: I ACa 630/98.
