Kiedy przedmiot świadczenia można złożyć do depozytu sądowego

Wypadki, w których można złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego na gruncie przepisów Kodeksu cywilnego

W myśl treści art. 467 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (dalej zwanej k.c.), poza wypadkami przewidzianymi w innych przepisach dłużnik może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego:

1. jeżeli wskutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, nie wie, kto jest wierzycielem, albo nie zna miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela;
2. jeżeli wierzyciel nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych ani przedstawiciela uprawnionego do przyjęcia świadczenia;
3. jeżeli powstał spór, kto jest wierzycielem;
4. jeżeli z powodu innych okoliczności dotyczących osoby wierzyciela świadczenie nie może być spełnione.

Okoliczności wymienione w art. 467 k.c. nie są jedynymi uprawniającymi do złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego. Można to uczynić także:

1. Jeżeli rzecz obciążona zastawem zostaje narażona na utratę lub uszkodzenie- na żądanie zastawcy,
2. W razie braku zgody zastawcy na wydanie rzeczy obciążonej nabywcy wierzytelności zabezpieczonej zastawem – na żądanie nabywcy,
3. Na łączne żądanie zastawcy wierzytelności i zastawnika, gdy domagają się oni złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego,
4. Jeżeli dłużnik wierzytelności obciążonej zastawem spełnia świadczenie, zanim wierzytelność zabezpieczona stała się wymagalna – na żądanie zastawcy lub zastawnika,
5. Ilekroć ustawa przewiduje obowiązek zabezpieczenia, zabezpieczenie powinno nastąpić przez złożenie pieniędzy do depozytu sądowego,
6. W razie sprzeciwu chociażby jednego z wierzycieli co do spełnienia świadczenia niepodzielnego do rąk jednego z nich, dłużnik, który nie świadczy wszystkim wierzycielom łącznie, może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego,
7. W razie odmowy pokwitowania przez wierzyciela,
8. W razie odmowy przez wierzyciela zwrotu dokumentu stwierdzającego zobowiązanie lub w razie odmowy uczynienia na nim wzmianki o spełnieniu świadczenia częściowego lub w razie odmowy wydania pisemnego oświadczenia o utracie takiego dokumentu,
9. W razie zwłoki wierzyciela,
10. W razie uzasadnionych wątpliwości, czy okaziciel papieru wartościowego jest wierzycielem.

Przypadki, w których można złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego na gruncie innych przepisów

Normy prawne określające sytuacje, w których można złożyć przedmiot do depozytu sądowego zostały zamieszczone także w innych, niż te zawarte w Kodeksie cywilnym, przepisach prawa materialnego.
I tak np. na gruncie:

1. prawa wekslowego:
a) W przypadku nieprzedstawienia wekslu do zapłaty w oznaczonym terminie, każdy dłużnik może złożyć sumę wekslową do depozytu sądu miejsca płatności wekslu na koszt i niebezpieczeństwo posiadacza,
b) Po otrzymaniu zawiadomienia o wszczęciu postępowania, dłużnik wekslowy i trasat może sumę wekslową złożyć do depozytu sądowego miejsca płatności i zwolnić się przez to z zobowiązania;

2. prawa czekowego:
a) po otrzymaniu zawiadomienia o wszczęciu postępowania, dłużnik czekowy oraz trasat może sumę wekslową złożyć do depozytu sądowego miejsca płatności i zwolnić się przez to z zobowiązania;

3. prawa spółdzielczego:
a) złożenia do depozytu sądowego obejmuje kwoty na zabezpieczenie należności spornych lub niewymagalnych od spółdzielni;

4. ustawy o księgach wieczystych i hipotece:
a) gdy wierzytelność zabezpieczona hipoteką jest wymagalna, a wierzyciel dopuszcza się zwłoki albo też zaspokojenie go napotyka trudności, hipoteka wygasa, jeżeli właściciel nieruchomości złoży zabezpieczoną kwotę do depozytu sądowego, zrzekając się uprawnienia do odebrania jej z powrotem,
b) jeżeli wierzytelność nie jest stwierdzona tytułem wykonawczym;

5. prawa rodzinnego:
a) sąd opiekuńczy może zobowiązać opiekuna do złożenia do depozytu sądowego kosztowności, papierów wartościowych i innych dokumentów należących do pozostającego pod opieką

Pozostałe unormowania regulujące okoliczności składania przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego zawarto także w:

1. Kodeksie spółek handlowych,
2. ustawie o gospodarce nieruchomościami,
3. Kodeksie morskim,
4. Prawie upadłościowym i naprawczym.

Jakie przedmioty można złożyć do depozytu sądowego

Przedmioty, które mogą być złożone do depozytu sądowego wskazano między innymi w art. 693⁶ ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego (dalej zwanej k.p.c.). Mogą nimi być :

1.  rzeczy ruchome,
2.  pieniądze,
3.  kosztowności,
4.  książeczki oszczędnościowe,
5.  papiery wartościowe,
6.  inne dokumenty,
7.  przedmioty, które mają być przyjęte do depozytu sądowego na podstawie przepisów szczególnych.

Przedmioty wymienione w pkt. 1 – 7 przechowuje się w sądzie lub w banku. Inne przedmioty przechowuje się w miejscu wyznaczonym przez sąd, np. magazynie. Wówczas sąd winien ustanowić dozorcę (art. 693 ⁷ k.p.c.).

W art. 693⁹ k.p.c. ustawodawca wskazał, że jeżeli przedmiotem świadczenia, które ma być złożone do depozytu sądowego, jest rzecz ruchoma ulegająca łatwemu zepsuciu, jak również rzecz ruchoma, której przechowywanie byłoby związane z kosztami niewspółmiernie wysokimi w stosunku do jej wartości lub nadmiernymi trudnościami albo powodowałoby znaczne obniżenie jej wartości, sąd na wniosek dłużnika zarządzi postanowieniem sprzedaż rzeczy według przepisów o egzekucji z ruchomości.

Podstawa prawna:

Art. 321, art. 324, art. 333, art. 334, art. 364, art. 381, art. 463, art. 465, art. 467-470, art. 486 § 1, art. 921 ¹¹ustawy z dnia 23 kwietnia – Kodeks cywilny
Art. 693⁶, art. 693⁷, art. 693⁹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego.
art. 79 z dnia 28 kwietnia 1936 roku – Prawo czekowe
art. 42, 97 z dnia 28 kwietnia 1936 roku – Prawo wekslowe
art. 125 i 127 z dnia 16 września 1982 roku – Prawo spółdzielcze
art. 161 z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
art. 99 i 1081 z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece
art. 99, 152 § 1, art. 282 § 3, art. 287, 289 i 347 § 3 ustawy z dnia z dnia 18 września 2001 roku – Kodeks morski.
art. 267 § 1, art. 285 i 473 ustawie z dnia 15 września 2000 roku – Kodeks spółek handlowych
art. 118a ust. 3 i art. 133 ustawy z dnia z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami
art. 226 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku – Prawo upadłościowe i naprawcze