W tym roku Delegatura UOKiK we Wrocławiu, w ramach prowadzonej przez Urząd ogólnopolskiej kontroli, sprawdzała umowy, ogólne warunki umów oraz regulaminy stosowane przez największych przedsiębiorców energetycznych – sprzedawców oraz dystrybutorów prądu. Niemal wszystkie sprawdzone umowy zawierały sprzeczne z prawem, niejednoznaczne postanowienia. Na przebadane 44 wzorce, aż 37 zawierało nieprawidłowości. Stwierdzono 101 różnego rodzaju uchybień. Przeważnie Prezes Urzędu kwestionowała postanowienia, które ograniczały odpowiedzialność przedsiębiorcy za nienależyte wykonanie umowy oraz niezamieszczanie w kontrakcie wymaganych przez prawo informacji. Dziesięciu przedsiębiorców nie określiło terminu płatności w umowie, a dwunastu – przyznało sobie jednostronne prawo do rozwiązania kontraktu z odbiorcą.
Odpowiedzialność za brak prądu
Wątpliwości Prezes Urzędu wzbudziły m.in. postanowienia, zgodnie z którymi przedsiębiorcy nie odpowiadają za przerwy w dostawie prądu z powodu wystąpienia m.in. strajku, ulewnych deszczy, mrozu, wichur, powołując się na siłę wyższą. W związku z powyższym, konsument nie może starać się o rekompensatę. Zgodnie z obowiązującym prawem, siła wyższa to zdarzenie nagłe, którego nie można przewidzieć. Według UOKiK, sytuacje wyjątkowe, takie jak warunki atmosferyczne, czy strajki nie zawsze mogą być uznane za siłę wyższą. Szczególnie tak nazwane nie mogą być sytuacje występujące cyklicznie i dające się przewidzieć – np. opady śniegu zimą w naszej części Europy. Stosując zakwestionowaną przez Urząd klauzulę, przedsiębiorstwa energetyczne mogą zwolnić się z odpowiedzialności nawet wtedy, gdy awariom mogły zapobiec, a konsument traci możliwość uzyskania rekompensaty za brak prądu. Takie postanowienie stosuje sześciu sprawdzonych przedsiębiorców. W związku z tym, Prezes Urzędu planuje wszcząć postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.
Bezprawne zabezpieczenie
Prezes UOKiK zakwestionowała także postanowienie, zgodnie z którym: jeżeli dostawca stwierdzi, że ze względu na stan majątkowy odbiorcy zapłata rachunku za prąd byłaby wątpliwa, może żądać zabezpieczenia. (…) Niewykonanie (…) obowiązku zabezpieczenia upoważnia dostawcę do wypowiedzenia umowy bez zachowania terminu wypowiedzenia (…). W opinii Urzędu, nie istnieją ani podstawy prawne uzasadniające żądanie zabezpieczenia umowy, ani przepisy, które zezwalałyby na natychmiastowe rozwiązanie jej w przypadku braku wymaganych gwarancji. Przytoczony fragment umowy mógłby konsumentów wprowadzać w błąd co do metod, którymi może posłużyć się dostawca prądu w przypadku odbiorców mających trudną sytuację materialną. Prezes Urzędu planuje wszcząć postępowanie w tej sprawie.
Zwrot kosztów netto
We wzorcach umownych znalazło się również postanowienie określające sytuacje, w których konsument jest zobligowany do przeprowadzenia części prac związanych z realizacją przyłączenia do sieci energetycznej – najczęściej prace te wykonuje na zlecenie konsumenta fachowiec. Rozliczenie z przedsiębiorstwem energetycznym następuje wówczas na podstawie przedstawionych faktur. Jednakże, jak ustalił Urząd, stosowane klauzule gwarantują konsumentowi jedynie zwrot wartości netto ceny, którą zapłacił fachowcowi. W związku z tym, konsument nie ma możliwości uzyskania pełnej rekompensaty za wykonane prace – czyli zawierającej podatek VAT. Urząd planuje skierować pozew do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o uznanie stosowanej klauzuli za niedozwoloną.
Podwyższanie opłaty za przyłączenie
Wątpliwości Prezes Urzędu wzbudziły postanowienia, zgodnie z którymi już po zawarciu umowy, opłata za przyłączenie do sieci energetycznej mogła się zmienić. Konsument nie miał możliwości zrezygnowania z kontraktu. Zgodnie z aktualnie obowiązującym prawem, zawsze wtedy, gdy zmienia się cena świadczonej usługi, musimy mieć prawo odstąpienia od umowy. Także w tym przypadku Urząd planuje skierować pozew do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o uznanie klauzuli za niedozwoloną.
Bezwarunkowa zapłata
Zbadane przez Urząd wzorce umów zawierają również postanowienia, które określały zasady rozliczeń za przyłączenie nieruchomości do sieci energetycznej. Zgodnie z jedną z zakwestionowanych klauzul – konsument, który nie zgadzał się z kosztami wykonanych prac, bezwzględnie musiał najpierw je uregulować, aby nie stracić możliwości wnoszenia roszczeń. Dostawca prądu informował, że m.in. ewentualnych roszczeń, co do wysokości zapłaty inwestor dochodzić może nie wcześniej, niż po uiszczeniu przez niego wszelkich należności wynikających z wykonania przedmiotu niniejszej umowy. Tymczasem obowiązujące przepisy stanowią, że odbiorca powinien mieć możliwość weryfikacji ceny na etapie realizacji umowy. W tej sprawie UOKiK planuje skierować pozew do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o uznanie klauzuli za niedozwoloną.
W wyniku przeprowadzonej kontroli Prezes Urzędu zamierza skierować pozwy o uznanie za niedozwolone postanowień stosowanych przez 10 przedsiębiorstw energetycznych, a także wszcząć 13 postępowań w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. W razie pojawienia się jakichkolwiek trudności konsumenci mogą liczyć na pomoc Federacji Konsumentów. Ponadto przy Urzędzie Regulacji Energetyki działa Rzecznik Odbiorców Paliw i Energii, który udziela pomocy konsumentom w sporach z przedsiębiorstwami energetycznymi w zakresie niewykonania lub nienależytego wykonania umowy.
